Phần 1


Trời nhá nhem tối, những ngôi nhà trong xóm lao động le lói những ánh đèn dầu, ông Phương mệt nhọc đạp chiếc xích lô về sát cửa nhà. Thấy chồng về, bà Dần vội nói:

- Thu mau ra lấy chậu nước cho bố rửa mặt rồi dọn cơm.

Nghe mẹ gọi, cô bé Thu vội bê chậu nước ra ngoài hè, ông Phương sau khi rửa mặt thì cởi áo và cúi xuống lấy khăn lau qua người cho mát. Dưới ngọn đèn dầu Hoa Kỳ, ba người bắt đầu bữa cơm tối, mâm cơm được đặt ở trên chiếc chiếu rách, nhà nền đất nên vẫn mấp mô. Ngoài bát canh rau dền, một đĩa lạc rang mặn, riêng ông Phương có thêm cút rượu cùng đĩa đậu phụ rán. Trong lúc hai mẹ con ăn cơm, ông Phương uống rượu, nhấm nháp mấy bìa đậu. Thấy chồng đã uống đến chén thứ ba, bà Dần vội nói:

- Thôi để tôi xới bát cơm cho mình ăn nhé, uống vậy đủ rồi.

Ông Phương uống thêm một chén rượu rồi bắt đầu ăn cơm, tiếng loa truyền thanh từ xa vọng lại báo tin quân chủ lực của ta đang thắng trận liên tiếp, việc giải phóng thành phố Huế trong nay mai. Không có người thân nơi chiến trường, mọi người vẫn háo hức ngóng tin mỗi ngày. Khi chồng vừa buông đũa, bà Dần nhắc con bê mâm bát ra sau nhà để rửa. Đợi chồng uống nước xong, bà Dần rụt rè nói:

- Có chuyện này tôi muốn trao đổi, nhưng mình phải bình tĩnh.
- Chuyện gì vậy?

Ông Phương hỏi nhưng có vẻ muốn đi ngủ, dẫu sao cả ngày hôm nay ông phải chở gạch vụn cho người ta mua về xây nhà nên đã mệt, ông đoán chắc bà vợ muốn xin cho con bé Thu đi dự liên hoan hay đi chơi cùng đám bạn. Ngập ngừng hồi lâu bà Dần nói nhỏ vì sợ nhà hàng xóm sát vách nghe thấy, bởi cả dãy nhà đều cách nhau bởi bức tường con kiến. Bà Dần khổ sở trình bày việc ba tháng nay đến kỳ của phụ nữ nhưng không thấy con gái giặt và phơi khăn xô như mọi khi. Đoán có sự chẳng lành, bà tra hỏi nhưng con gái sợ bố đánh nên đã van xin bà nói giúp.

Ông Phương gằn giọng hỏi và như tỉnh hẳn rượu:

- Vậy thằng nào đã hủ hóa với nó?

Thu đứng nép ở tấm liếp phía sau nhà, cô chăm chú lắng nghe câu chuyện của bố mẹ, việc tày đình như này, cô biết mình không thể giải quyết được.

Bà Dần hạ giọng nói nhỏ:

- Thằng Thịnh con nhà ông bà giáo Thanh.

Ông Phương giật mình hỏi lại:

- Bà có chắc chắn không, thằng đó đi Liên Xô từ năm ngoái rồi.
- Tôi hỏi đi hỏi lại nhiều lần rồi, con mình nó kể lại hết.

Ông Phương lẩm bẩm:

- Thôi chết rồi, nó bây giờ ở mãi xa vậy biết làm sao bây giờ.

Bà Dần rớm nước mắt nói cho biết thôi con dại cái mang, chuyện đã đến nước này sớm muộn gì sẽ ầm ĩ cả xóm. Ngày mai bà đành muối mặt sang nói chuyện với người ta. Ông Phương thở dài nói một câu:

- Tùy hai mẹ con bà tự giải quyết, coi như tôi không có đứa con hư hỏng mất nết như nó.

Nói xong ông Phương ra ngoài cửa rồi leo lên xích lô để ngủ, do sinh sống trong căn nhà chưa đến 9 mét vuông, mùa đông hai vợ chồng rải chiếu nằm dưới đất và nhường chiếc phản duy nhất cho con gái, mùa hè nóng bức nên ông Phương ngủ ngay trên chiếc xích lô để ngoài cửa. Chưa đầy 10 phút, bà Dần đã thấy tiếng chồng ngáy, sợ chồng bị muỗi đốt, bà đem chiếc màn một ra mắc phía trên. Trong nhà đèn dầu đang le lói vì sắp cạn dầu, bà Dần rải chiếu nằm dưới đất nhưng không sao chợp mắt được, bà biết trước mắt là một chặng đường chông gai, riêng việc đối mặt với lời ra tiếng vào của dư luận, rồi việc tổ dân phố họp kiểm điểm, nhà trường thi hành kỉ luật, nghĩ đến từng đó thôi đủ khiến trái tim của bà như nghẹn lại. Nằm trên phản, Thu khóc thổn thức vì thương cha mẹ, tiếng ngáy không đều sau một ngày lao động nặng nhọc của bố, tiếng thở dài xót xa của mẹ khiến cô thấy day dứt và ân hận. Dù nói gì đi nữa, mọi việc đã quá muộn để sửa chữa. Cái thai không thể giấu được nữa, việc nạo phá thai không bệnh viện nào dám thực hiện. Trong đêm khuya tĩnh mịch, Thu nhớ đến Thịnh, người cô đã trao sự trong trắng của đời con gái cho anh. Không biết giờ này ở Liên Xô rộng lớn, anh có nhớ đến những gì mình hứa hẹn không. Xóm lao động chìm dần vào giấc ngủ, dù đang trong thời kỳ chiến tranh, kể từ khi người Mỹ rút về nước theo thỏa thuận đã kí tại Paris năm 1973, mọi người không còn lo lắng về những trận bom như mấy năm trước.

---

Dù xóm lao động ở khu Văn Chương, cũng như toàn thành phố hân hoan vì bộ đội ta đã giải phóng được thành phố Huế, sau đó vài ngày là giải phóng Đà Nẵng, mọi người vẫn không ngớt xôn xao bàn tán về chuyện con bé Thu nhà Phương Dần chửa hoang. Nhà nào có con gái lớn đều lôi bé Thu ra làm tấm gương để răn dạy con em mình kiểu như “cá không ăn muối cá ươn, đua đòi cho lắm vào để rồi ễnh bụng ra”. Trước những lời nói như xát muối vào tâm can của hàng xóm, ngày ngày ông Phương đạp xích lô ra khỏi nhà từ khi trời còn chưa sáng rõ mặt người, ông quay về khi tối khuya còn người đã say mèm. Thương con nên bà Dần cắn răng chịu đựng mọi lời đàm tiếu của bà con lối xóm, công việc hàng ngày của bà Dần là nhóm lò đun nước sôi bán cho cư dân. Tuy nhiên dạo gần đây, người ghé mua thì ít, chủ yếu họ hỏi bâng quơ, kiểu như “cháu Thu dạo này tôi không thấy đi học nhỉ..." hoặc có người bóng gió “chiều lắm sinh hư”. Nhiều lời ra tiếng vào khiến tổ phục vụ đánh tiếng để bà nghỉ việc. Thế vào chỗ bà Dần là một bà mẹ vừa nhận được giấy báo tử con trai hy sinh tại mặt trận phía Nam. Kể từ đó, hầu như mọi người trong xóm đều tránh tiếp xúc với gia đình ông Phương bà Dần.

Thu cả ngày chỉ quanh quẩn dưới bếp, cô không dám bước chân đi đâu. Sáng ra Thu dậy sớm nấu cơm cho cả nhà, không phải lúc nào cũng có sẵn gạo, ngày trước nếu nhà hết gạo, Thu vác rá sang nhà hàng xóm vay tạm mấy bơ, bây giờ nếu hết đành chịu. Trong nhà có sẵn một vại dưa cà, một lọ mắm tôm và bát muối trắng, mọi thứ còn lại đều ăn đong từng bữa. Từ hôm cô bạn học cùng lớp đến thông báo quyết định kỉ luật của nhà trường, Thu sống thu mình dưới bếp, việc xếp hàng lấy nước sinh hoạt cho gia đình đều do mẹ đảm nhận. Hôm nào đợi khi nửa đêm không có ai, Thu mới vội ra hứng hai xô nước về để tắm giặt. Khổ nhất là mỗi lần phải ra nhà vệ sinh công cộng, lúc đó ngoài chiếc nón đội sụp xuống để che mặt và tránh nhiều ánh mắt soi mói của mọi người, Thu còn úp thêm một cái nón rách để che đi cái bụng đã nhô ra thấy rõ. Đến gần nhà vệ sinh, từ xa Thu có thể thấy rõ bức tường mầu vàng loang lổ, trên đó người ta viết dòng chữ bằng than đen to tướng CON THU CHỬA HOANG. Trên đường quay về, mấy bà cụ già trong xóm đang ngồi bắt chấy cho nhau, vừa thấy Thu đi qua, các cụ bèn nói với nhau:

- Ngày xưa cái ngữ này phải gọt đầu bôi vôi rồi lột truồng dẫn đi quanh làng mới biết thế nào là nhục.

Nghe được những lời đó, Thu cắm mặt đi thật nhanh, mặc cho hai hàng nước mắt chảy dài trên khuôn mặt, cánh cửa nhà Thu bị ai đó viết chữ NHÀ CÓ ĐỨA CHỬA HOANG.

Từ sau hôm bà Dần đi họp tổ dân phố về, không khí trong nhà nặng nề như có đám, không ai dám ngẩng mặt lên với hàng xóm, ở trong nhà chả ai buồn nói với nhau một câu. Bên ngọn đèn dầu leo lét, ba con người ngồi ba góc nhà im lìm và cam chịu, ánh đèn hắt lên tường những hình bóng như bất động, họ luôn cảm thấy mọi lời nói hay cái nhìn là để phán xét nhà mình quản con không nghiêm. Ông Phương nếu tối nào không say rượu lại cởi trần ngồi ngoài cửa hút thuốc lào liên tục, có lẽ khi leo lên xích lô làm một giấc dài, ông tạm quên đi nỗi ô nhục bởi đứa con gái mang lại. Thương con đứt ruột, bà Dần âm thầm chịu đựng búa rìu của dư luận, kể cả khi bị đưa ra tổ dân phố để mọi người phê phán. Mọi đúng sai bà nhận hết về mình, bà mong sao con gái không nghĩ quẩn mà làm liều. Lúc còn hai mẹ con, bà nói nhỏ với Thu:

- Thôi việc đã lỡ rồi, người ta cười mình ba tháng, cười mình ba năm chứ không thể cười cả đời được.

Có lẽ giờ đây chỉ có tấm lòng bao dung của người mẹ mới là chỗ dựa tinh thần lớn nhất đối với Thu. Cả tuần nay, đúng 5 giờ sáng Thu lại thức dậy nấu ăn cho cả nhà. Sau khi cho cơm vào hai chiếc cặp lồng, một cho bố mang theo, cặp lồng còn lại sẽ mang đến chỗ làm. Nếu vét xoong còn chút cơm cháy, hai mẹ con rưới chút nước mắm rồi ăn sáng luôn. Cặp lồng có dăm quả cà, chút dưa muối và lạc rang, lâu lâu có thêm quả trứng luộc để Thu bồi dưỡng. Thương con gái ở nhà một mình, bà Dần xin cho Thu đi làm cùng. Từ lúc nghỉ việc ở tổ phục vụ, nhờ người quen nên bà Dần xin vào làm tại HTX dệt Hoàng Ngân ngay mạn Hoàng Cầu. Để tránh mọi sự soi mói, hai mẹ con rời nhà từ sớm. Công việc chủ yếu của hai mẹ con là quay xa để se lanh, đánh ống sau đó chuyển cho bộ phận dệt thảm. Việc tương đối nhẹ nhàng và hợp với người đang mang bầu. Đa phần lao động của HTX là phụ nữ, nhiều người là góa phụ, có người hiện nay chồng đang chiến đấu tại chiến trường B. Khi nghe chuyện của Thu, mọi người đều có cái nhìn thông cảm, dẫu sao cái tuổi ăn chưa no mà lo chưa tới đã phải sắp sửa làm mẹ.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 2


Ngày 30.04.1975 cả đất nước như vỡ òa trong niềm vui chiến thắng, tin về việc quân chủ lực của ta cắm cờ trên nóc Dinh Độc Lập khiến mọi người đổ ra đường phố ăn mừng. Dù đôi chân bị phù do sắp đến ngày sinh nở, Thu vẫn cảm thấy sung sướng và nhen nhúm hy vọng sớm gặp lại người yêu từ Liên Xô trở về. Hết chiến tranh việc đi lại sẽ thuận tiện hơn, đó là Thu tự nghĩ vậy. Bài hát “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” vang lên trên hệ thống loa truyền thanh công cộng.

Gương mặt người nào cũng vui tươi hồ hởi, họ hy vọng con em mình sớm được trở về sau một hành trình dài vì nền độc lập của dân tộc. Bà Dần nói với con gái:

- Chiều nay mẹ sẽ đi tàu điện vào Hà Đông bốc cho con mấy thang thuốc bổ để dưỡng thai, sắp sinh rồi nên con cần phải khỏe mạnh.

Thu định hỏi mẹ điều gì nhưng lại thôi, suốt cả tháng sau đó, tối nào ngôi nhà cũng ngào ngạt mùi thuốc Bắc, hễ đun ba chén cho cạn lấy một chén, Thu sẽ uống trước lúc đi ngủ. Sau khi đun xong, bà Dần đem bã thuốc ra phơi để ba ngày sau đun thêm lần nữa. Trời tháng sáu vừa chớm hè đã nắng chói chang, ngày Thu vượt cạn, dù rất giận con nhưng ông Phương vẫn đạp xe xích lô chở hai mẹ con xuống Cây Đa Nhà Bò để sinh nở. Trong lúc con gái kêu la đau đẻ bên trong, ông lôi chiếc điếu cày là vật bất li thân ra vỉa hè phố Lò Đúc để hút. Vài tiếng sau Thu hạ sinh được một bé trai nặng 3,2 cân, bà mẹ trẻ tưởng như kiệt sức trên bàn đẻ. Nằm viện được ba ngày, đợi khi trời xẩm tối, ông Phương lại đạp xích lô chở con gái và cháu ngoại về nhà. Hàng xóm được nghe tiếng trẻ con khóc, tuy nhiên đất nước đã thống nhất, mọi người có vẻ mở lòng hơn bởi mong ngóng con em mình bình an trở về, bởi thế tiếng đàm tiếu bớt hơn. Bà Dần mua chịu một chai dầu hỏa để rót vào đèn Hoa Kì, nhà có trẻ con nên không thể tối om được.

Tiếng trẻ con khóc trong đêm khuya nên dù ở dãy phía sau, ông bà giáo Thanh vẫn nghe rõ, cộng thêm tiếng ru ầu ơ không phải của bà mẹ, đó là tiếng bà ngoại thằng bé. Suốt mấy đêm liền bà giáo Thanh gần như mất ngủ, nghe tiếng trẻ con khóc như xé vải khiến bà nhớ lại buổi nói chuyện hồi tháng ba vừa rồi. Tối hôm đó ông bà đang ngồi nghe tin tức từ chiếc loa truyền thanh treo ngay giữa nhà, bất ngờ bà Dần sang chơi. Vốn là hàng xóm lâu năm, đây là lần đầu tiên bà Dần sang nhà ông bà giáo Thanh có việc. Sau một hồi bối rối, bà Dần sượng sùng kể lại đầu đuôi câu chuyện, hai ông bà giáo nghe xong chết lặng. Tuy nhiên ông giáo Thanh nói luôn:

- Có thể cháu Thu sợ bị trách phạt nên nói vậy, cháu Thịnh nhà tôi đang du học ở xa nên không thể kiểm chứng được. Vợ chồng tôi luôn tin con mình không làm việc sai trái đó.

Bà Dần khẽ khàng thưa chuyện:

- Dạ em tin lời con bé Thu là thật, nếu không em dâu dám sang thưa chuyện với hai bác.

Bà giáo Thanh nhẹ nhàng nói:

- Con tôi đẻ ra nên tôi biết rõ hơn ai hết, cháu ngoan hiền và không làm chuyện tày đình đó. Chị tin lời con mình sang đây đổ thừa cho cháu Thịnh là không được, chúng tôi quí‎ con bé Thu, nhưng tôi chắc do sợ bố mẹ nên cháu nói bừa vậy thôi.

Mặc cho bà Dần tha thiết trình bày, hai vợ chồng bà Thanh đều quyết không tin vào việc đó. Khi loa truyền thanh kết thúc “Câu chuyện cảnh giác” hai ông bà giáo tỏ ý cần‎ đi nghỉ sớm nên bà Dần đành lủi thủi ra về nuốt đắng cay vào trong lòng.

Khi bà Dần đi khuất, ông giáo Thanh dặn vợ:

- Việc này không liên quan đến thằng Thịnh, bà đừng tiếp xúc với nhà đó nữa kẻo liên lụy đến con. Tổ chức nghe được tin này, khéo con mình phải về nước sớm.

Vâng lời chồng, bà giáo Thanh tránh đi ngang qua cửa nhà ông Phương bà Dần. Dù sao ông bà nổi tiếng gia giáo, làm sao có thể thông gia với gia đình đạp xích lô được. Mọi việc tưởng như đã quên cho đến khi nhà ông Phương bà Dần có thêm thành viên mới.

Sau khi sinh con được 10 ngày, Thu nhờ bố mình đi làm giấy khai sinh cho con với tên là Đỗ Hoàng Liên Xô. Thấy con gái lấy họ Hoàng nhà ông bà giáo Thanh ghép vào họ nhà mình, đã vậy tên thằng cu chính là tên đất nước mà bố nó đang du học. Ông Phương hiểu rằng con mình vẫn nuôi hy vọng ngày đoàn tụ với người ở phương xa. Thương con nên ông ra tiểu khu làm thủ tục giấy khai sinh như yêu cầu của con gái, trên đường đi men theo hồ về nhà, thoáng thấy bóng ông giáo đang cắp cặp còn tay cầm cây thước mét đi ngược lại. Ông Phương chưa kịp cất tiếng hỏi, ông giáo Thanh đã chủ động rẽ ngay vào ngõ nhỏ đầu tiên.

---

Do sinh thiếu tháng lại không đủ sữa nên Thu nuôi cu Liên Xô khá vất vả. Hàng ngày khi nấu cơm, đợi lúc cơm sôi bà Dần chắt ra một bát nước cơm rồi pha thêm chút đường cho cháu uống thay sữa. Nhờ có người mách nước, bà đã tất tả ngược xuôi xin được tờ giấy chứng nhận mẹ thiếu sữa rồi đi xếp hàng từ 5 giờ sáng, cuối cùng bà Dần cũng mua được cho con gái 02 hộp sữa ông Thọ để thằng bé có thêm sữa uống. Tã lót không nhiều, nếu trời nắng không sao, hôm trời mưa gió thì rất khổ, ông Phương cũng phải hy sinh cái vỏ chăn của gia đình để xé ra làm tã cho cháu bé. Vì còn trẻ nên việc phải chăm một đứa bé là quá sức với Thu. Buổi đêm Thu phải thức dậy thay tã, cho con bú và pha thêm sữa. Trời mùa hè dưới mái nhà lợp giấy dầu oi bức khiến cho đứa trẻ không lúc nào ngon giấc, Thu cùng mẹ phải thay nhau thức quạt cả đêm cho đứa bé. Thương con vất vả, thỉnh thoảng bà Dần lại xách cặp lồng đi bộ sang phố Hàng Bột để mua cho con bát phở bồi dưỡng. Ngày đó mọi người hay nói “Phở mậu dịch, kịch ti vi” bởi vì nước phở mậu dịch như chạy qua hàng xương, mỗi bát phở chỉ có vài ba miếng thịt bèo nhèo, bánh phở vừa dày lại vừa cứng và khó nhai. Mọi người đều biết vậy nhưng vẫn phải mua vì nó rẻ hơn phở bên ngoài. Bước chân vào cửa hàng phở, bà Dần rụt rè nói với cô mậu dịch viên:

- Chị cho tôi mua một bát phở.

Không thèm ngẩng mặt lên, cô mậu dịch viên hỏi trống không:

- Mua loại nào?

Lúc này bà Dần mới ngước nhìn bảng giá niêm yết, phở mậu dịch có hai loại, loại có thịt giá bốn hào, loại không thịt giá hai hào. Để tiết kiệm nên bà Dần mua bát phở hai hào, loại này mọi người hay gọi là “phở không người lái”. Sau khi nộp tiền lấy tích kê, bà quay lại nơi cô mậu dịch viên rồi đưa cặp lồng, ngoài hai hào phở, bà mua thêm một hào nước phở. Bà Dần xẻ phở ra bát cho con gái ăn, chỗ nước phở mua thêm được bà đổ ra chan với cơm nguội cho chồng ăn còn đi làm. Ông Phương dạo này ít uống rượu hơn, ăn tối xong ông ra công viên Thống Nhất. Đêm nào nhiều thì ông đem về được mấy con trắm đen hoặc cá mè, có khi được mớ cá thầu dầu để cải thiện bữa ăn. Mấy con cá to được kho với riềng ăn dần, loại cá nhỏ được đảo qua tí mỡ hoặc nấu với dưa. Cuộc sống tuy vất vả, bù lại nhà có tiếng trẻ con khiến mọi người xích lại gần nhau hơn.

Khi chiến tranh bom rơi đạn nổ, ai cũng mong ước, nếu có hòa bình dù phải ăn cơm với muối trắng cũng thấy hạnh phúc. Bây giờ khi chiến tranh đã kết thúc, mọi người mong cuộc sống đỡ vất vả hơn. Để chăm sóc cho thằng cu Liên Xô, suốt tháng mọi người trong nhà chỉ ăn cơm với lạc rang, dưa cà muối, họa hoằn lắm có thêm quả trứng luộc, còn tem phiếu để dành mua xương về ninh cho hai mẹ con. Ai cũng thích xương hơn thịt vì mua xương sẽ được tăng gấp đôi tiêu chuẩn, phiếu 0,5kg thịt nếu mua sườn hay xương ống sẽ được hẳn 1kg, để có xương, bà Dần phải đi xếp hàng từ 4 giờ sáng, nếu muộn sẽ không mua được. Khi thằng cu được ba tháng, Thu xin đem việc về nhà cho mình làm kiếm thêm thu nhập. Hàng ngày sau khi cho cu Liên Xô bú no và ngủ, Thu tranh thủ giặt giũ và phơi đống tã lót, nếu máy nước vắng người, cô liền đem đôi thùng ra xếp hàng lấy nước. Mọi ánh mắt nhìn hay lời bàn tán ckhông còn làm Thu bận tâm. Thậm chí có bà hàng xóm gặp ở máy nước đã hỏi mát mẻ:

- Thế bố nó là ai và có gửi cho chút gì để nuôi con không vậy cháu.

Thu mím môi nhìn thẳng vào mặt người vừa hỏi mình rồi nói:

- Con cháu đẻ ra cháu nuôi, sao phải đợi người khác gửi cái gì.

Nghe thấy cô bé nói vậy, người phụ nữ câm bặt, từ đó những lời châm chọc bớt dần.

Trời về chiều, Thu vừa bế con vừa nhặt sạn gạo chuẩn bị nấu cơm chiều. Gạo mậu dịch nên sạn và thóc nhiều vô kể, riêng ống bơ đựng thóc nhặt ra gần đầy. Nấu cơm xong xuôi, Thu đem hai chiếc đèn dầu ra khêu bấc đổ thêm dầu, lau sạch các muội bám vào bóng đèn. Sau bữa tối, đợi khi con trai thiu thiu ngủ, Thu cặm cụi ngồi quay xa đến khuya. Nhiều lúc cô tự hỏi, không biết giờ này ở Liên Xô xa xôi, Thịnh đang làm gì và có nhớ đến mình không. Nghĩ đến những cực nhọc đắng cay phải chịu đựng, trong lòng Thu trào dâng nỗi buồn tủi, cô không biết liệu ở bên đó Thịnh có yêu người khác hay không. Tự dưng cô nhớ đến lời ru con năm nào của chị Thoa hàng xóm, ngày đó chị vừa sinh con thì anh chồng bỏ đi đâu biệt tích. Hàng đêm chị Thoa ôm con và ru những câu khiến Thu dù thuộc lòng vẫn chưa hiểu hết cho đến bây giờ:

“Sông sâu lắm khúc đò ngang.
Anh nhiều nhân ngãi em mang oán thù.” ‎

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 3


Vào một tối mùa đông năm 1974, chuyến tàu liên vận quốc tế xuất phát từ ga Hàng Cỏ chạy qua cầu Long Biên lên Đồng Đăng rồi từ đó sang Trung Quốc. Thịnh là một trong những du học sinh được sang Liên Xô học tập, anh rời tổ quốc nhưng không quên mối tình đâu sâu đậm của mình với cô bé hàng xóm. Đến thủ đô Moskva đúng vào mùa đông tuyết trắng, nhiệt độ ngoài trời âm 30 độ, sau những phút giây vui sướng và ngỡ ngàng khi lần đầu thấy tuyết, cả đoàn bắt đầu cảm nhận được cái lạnh thấu xương của mùa đông khắc nghiệt ở nước Nga. Đoàn du học sinh Việt Nam được bác sĩ kiểm tra sức khỏe trước khi nhập học. Do Thịnh chưa được 49 cân, bà giáo già người Nga đã ôm Thịnh vào lòng và nhận làm con nuôi, từ đó dịp cuối tuần, Thịnh được vợ chồng bà giáo đón về nhà nấu cho ăn các món truyền thống của Nga, trong đó không thể thiếu món soup củ cải trứ danh. Biết Việt Nam đang chiến tranh còn  thiếu thốn rất nhiều, thầy cô giáo người Nga luôn quan tâm đặc biệt đến đoàn du học sinh. Sau thời gian học tiếng Nga tăng cường, Thịnh được nhận vào học tại đại học Tổng hợp Quốc gia Moskva mang tên M. V. Lomonosov, đây là ngôi trường lâu đời và nổi tiếng của nước Nga. Thời gian đầu sang Liên Xô, Thịnh luôn nhớ về Việt Nam và mối tình với cô bé Thu, có nhiều đêm không ngủ được, Thịnh đã chép vào sổ tay bài thơ nổi tiếng có tựa đề TÔI YÊU EM của mặt trời thi ca nước Nga là Puskin, lời bài thơ phần nào nói lên tâm trạng của chàng sinh viên xa xứ.

“Tôi yêu em đến nay chừng có thể,
Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai,
Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,
Hay hồn em phải gợn bóng u hoài.
Tôi yêu em âm thầm, không hy vọng,
Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen,
Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm,
Cầu cho em được người tình như tôi đã yêu em!”

Ngày trước khi Thu chuẩn bị thi vào cấp 3, trong một lần đứng xếp hàng lấy nước, bị thu hút bởi vẻ đẹp của cô bé hàng xóm mới lớn, Thịnh đã rụt rè đề nghị:

- Nếu học có bài nào không hiểu, em mang sách vở sang nhà anh giảng lại cho.

Biết Thịnh là người học giỏi nổi tiếng cả xóm này, Thu mừng rỡ nhận lời. Từ đó hễ buổi chiều rảnh, Thu đem sách vở sang nhờ Thịnh chữa bài và giảng giúp chỗ không hiểu. Là người nhiệt tình, Thịnh luôn kiên nhẫn giảng giải cặn kẽ, cô bé Thu nhí nhảnh và tươi vui có ánh mắt nhìn cuốn hút khiến chàng tân sinh viên cảm thấy loạn nhịp, giữa Thu và Thịnh đã chớm nở tình yêu đầu đời. Sau khi Thu đỗ vào cấp 3 trong sự ngỡ ngàng của gia đình, hai người gặp nhau thường xuyên. Trong một lần gặp nhau, cả hai đã không kiềm chế được cảm xúc bồng bột. Khi báo tin mình được sang Liên Xô du học, Thịnh phải dỗ dành bởi Thu khóc rất nhiều. Buổi chiều trước ngày lên đường, Thịnh đã chép vào cuốn sổ tay của Thu bài “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mạc Tử như lời nhắn gửi.

Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra...
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?

Buổi sáng Thịnh vừa đến trường, từ thầy trưởng khoa cho đến các thầy cô giáo lẫn bạn bè quốc tế đều xúm lại chúc mừng, cuối cùng hành trình dài đấu tranh thống nhất đất nước của Việt Nam đã thành công. Bà giáo Nga là mẹ nuôi của Thịnh hứa, nhất định sẽ sang thăm Việt Nam ngay khi điều kiện cho phép. Trong tâm trạng phấn khởi, Thịnh viết gửi về Việt Nam hai bức thư, một dành cho bố mẹ, bức còn lại dành cho Thu. Học bổng không nhiều nhặn gì, Thịnh vẫn tiết kiệm từng đồng Rúp để mua quà cho người thân. Hộp quà Thịnh gửi về cho bố mẹ gồm hai miếng vải kẻ, mấy vỉ thuốc bổ và đặc biệt là chiếc đồng hồ để bàn của Liên Xô khá đẹp. Riêng phần quà dành cho Thu có ba chiếc khăn mùi xoa và một con búp bê Nga. Dịp cuối năm 1975 có người quen về nước, Thịnh đã nhờ đem giúp gói quà và hai bức thư. Ở nơi cách xa tổ quốc, Thịnh hình dung ngày trở về trong vòng tay người thân, đặc biệt là gặp lại người mình yêu, mối tình đầu sâu đậm. Có lẽ Thịnh không biết, thời gian này ở nhà có nhiều biến cố xảy ra, nó khiến cuộc đời anh và Thu như hai đường thẳng song song chẳng thể gặp nhau tại một điểm.  

Hai tuần sau đó, ông bà giáo Thanh nhận được quà và thư của con trai gửi về, chính bức thư và mấy món quà nhỏ Thịnh gửi cho Thu, phần nào đã chứng minh lời bà Dần nói về quan hệ của Thu cùng con trai là chính xác.

Sau một đêm suy nghĩ, ông giáo Thanh quyết định đốt bức thư của con trai gửi cho Thu, ba chiếc khăn mùi xoa được bà giáo Thanh đem tặng cho mấy người họ hàng thân quen, gọi là có chút quà từ Liên Xô gửi về. Con búp bê và chiếc đồng hồ nhãn hiệu CCCP được ông bà giáo nâng niu như bảo vật và cho vào ngăn kính của chiếc tủ lệch kê ngay buồng khách. Hàng xóm sang chơi đều trầm trồ về mấy món quà từ Liên xô gửi về, ông bà giáo Thanh nở mày nở mặt và hãnh diện với mọi người về cậu con trai hiền lành giỏi giang của mình. Buổi tối ông giáo Thanh vừa lau tủ vừa dặn vợ:

- Thằng Thịnh lên đường sang Liên Xô du học rất kịp thời, nếu chậm vài tháng, tôi e là tương lai của nó sẽ mờ mịt.

Bà giáo Thanh khẽ hỏi:

- Thế còn thằng bé thì ông tính sao?

Bà giáo nói quá nhỏ nên bị tiếng loa truyền thanh át mất, chồng bà đang ngồi gần chiếc loa truyền thanh để chăm chú nghe “câu chuyện cảnh giác”

---

Khi cu Liên Xô tròn 1 tuổi, để tiện làm việc nhà, Thu kiếm một sợi dây vải buộc vào cổ chân con, đầu dây kia buộc vào chân phản, cu cậu dù muốn chỉ đi lại quanh chiếc phản thôi. Nếu không buộc vậy, Thu sợ con mình lẫm chẫm mò ra cái hố vôi vừa tôi phía sau nhà thì khổ. Dạo này tối đến Thu thường phụ bố đóng gạch ba banh để sửa nhà đang xuống cấp trước khi mùa mưa bão tới. Cuối giờ chiều, bố Thu sẽ chở một xe xích lô xỉ than về đổ ngay bãi đất sau nhà, cơm nước xong, hai bố con nhào vôi, cát vàng với xỉ than rồi đổ vào khuôn đóng gạch. Ban ngày trời nắng gạch sẽ khô nhanh, tranh thủ lúc thằng cu ngủ trưa, Thu chạy ra đảo gạch cho khô đều, trời tối xếp ngay ngắn ở sát bếp. Hai bố con nhẩm tính, nếu chăm chỉ đóng gạch, cuối năm có thể xây lại căn nhà cấp bốn khang trang hơn. Bố cô đã làm đơn xin mua được hai cuộn giấy dầu để sẵn dưới gầm phản, mẹ cô nhờ mua rẻ được hơn chục cây tre già đang ngâm dưới ao rau muống sau nhà, mọi người hy vọng sửa nhà trước khi đón năm mới Đinh Tị. Buổi sáng sớm, bà cụ Thuấn gọi Thu rồi nói:

- Con ra xếp hàng mua thực phẩm cho bà.
- Vâng cụ đưa con tem phiếu - Thu nhanh nhẹn trả lời.

Bà cụ Thuấn căn dặn:

- Nhớ 2 giờ chiều xếp hàng đong gạo luôn nhé, hôm nay đến lượt tổ mình.

Thu vâng dạ, cô cầm chỗ tem phiếu và bế con ra cửa hàng thực phẩm ngoài phố Hàng Bột. Hòa bình rồi nhưng không vì thế cuộc sống bớt khó khăn, hầu hết mọi thứ đều bán theo tem phiếu, lúc nào cũng có vài chục người xếp hàng dài trước các quầy mậu dịch, tuy nhiên hàng hóa không bao giờ có đủ. Chính nhiều lần đi xếp hàng cho gia đình như vậy, Thu đã nhận lời xếp hàng thuê cho bà con trong xóm. Ngày trước ai cần mua chỉ xếp viên gạch đánh dấu là xong, bây giờ khi cửa hàng bắt đầu mở bán, mọi người chen lấn xô đẩy quyết liệt, đống gạch xếp chỗ bị bay đi khắp nơi. Bà con chỉ còn lựa chọn, hoặc xếp hàng từ 4 giờ sáng, nếu không sẽ thuê người xếp hàng và mua hộ, chưa kể lúc nào trước các cửa hàng cũng có hơn chục người đứng sẵn để gạ mua lại tem phiếu. Mua xong nửa cân thịt và chai nước mắm cho bà cụ Thuấn, hai mẹ con Thu về nhà ăn vội chút cơm đến giữa trưa lại tất tả cầm sổ ra 157 Khâm Thiên xếp hàng đong gạo. Trong lúc bế con đang ngủ gà gật trên vai, Thu nhìn thấy ba cô bạn học ngày xưa đang xách cặp đi ngang qua chỗ bán gạo, cô vội kéo vành nón che sụp mặt do không muốn bạn bè thấy mình trong cảnh ngộ này.

Đứng xếp hàng phía sau Thu gần chục người, bà giáo Thanh chăm chú nhìn thằng cu Liên Xô đang ngon giấc trên vai mẹ, mặc cho nắng nóng và mấy chục con người chuẩn bị chen nhau mua gạo. Người bình thường chen mua còn khó, không hiểu bằng cách nào, Thu vừa bế con vừa tham gia chen lấn xô đẩy vẫn mua được 20 cân gạo cho nhà bà cụ Thuấn. Nhìn Thu bế con rồi vác bao gạo đi qua, bà giáo Thanh nén tiếng thở dài. Do nhà có hai ông bà, lúc tới lượt mua, cô mậu dịch viên chỉ bán cho 10 cân, số gạo trong sổ sẽ phải một lần đi xếp hàng vào cuối tháng. Chở 10 cân gạo về nhà, bà giáo Thanh vội mở tủ lấy ra cuốn album cũ, bà nhẹ nhàng mở từng trang. Đến bức ảnh một cậu bé kháu khỉnh, bà lật mặc sau tấm ảnh vẫn còn nguyên dòng chữ của chồng ghi “Hà Nội 10/1955”, bà nhớ rõ khi Thịnh tròn một tuổi, chồng bà đèo hai mẹ con lên phố Hàng Khay để chụp bức ảnh làm kỉ niệm. Khi nãy bà nhìn rõ giữa thanh thiên bạch nhật, khuôn mặt của thằng cu Liên Xô giống y như đúc khuôn mặt con trai bà hồi một tuổi.

Ngồi thừ người cho đến khi có tiếng xe đạp ngay ngoài cửa, thấy chồng về bà giáo Thanh không nói gì lặng lẽ châm lửa vào bếp dầu để làm cơm chiều. Trong suốt bữa cơm, thấy chồng phấn khởi thông báo việc con trai được kết nạp đảng bên Liên Xô nhờ học tập chăm chỉ và gương mẫu trong sinh hoạt, bà giáo Thanh kể lại câu chuyện hồi chiều rồi hỏi chồng:

- Vậy bây giờ‎ ông định giải quyết thế nào, dù sao nó cũng là con cháu nhà mình, trẻ con không có tội tình gì. Hay ông viết thư cho thằng Thịnh xem sao?

Ông giáo Thanh im lặng hồi lâu rồi khẽ nói:

- Thôi được, bà để tôi cân nhắc, việc này không nóng vội làm theo cảm tính được.

--

Trời vừa ngớt cơn mưa khiến tiết trời dịu mát sau mấy ngày nắng oi ả, Thu bế con ra sân đưa tay chỉ cho cu Liên Xô thấy cầu vồng ngũ sắc như dải lụa bắc ngang nhà, bất chợt người trong xóm hớt hải lao tới nói:

- Mau ra đầu ngõ đi, ông Phương bị cảm nhập tâm rồi.

Thu hốt hoảng bế con chạy ra đến nơi, cô nhìn thấy hai thanh niên đang hất chỗ xỉ than trên xe xuống lề đường, họ xúm vào khiêng bố cô lên xe, lúc này mặt ông tái nhợt còn mắt nhắm nghiền, đôi tay buông thõng xuống. Cậu thanh niên nhanh chóng đạp xe xích lô chở bố cô vào bệnh viện Xanh Pôn. Trưa nay trời nắng như đổ lửa, bố Thu nhận chở các con sứ cách điện từ bãi An Dương về nhà máy điện Yên Phụ, lúc gần đến nơi, trời bỗng tối sầm và mưa như trút nước. Do chủ quan vì hàng sứ không cần che chắn, bố cô vẫn đạp xe dưới trời mưa. Trả hàng xong, trời hửng nắng như trước, bố cô xúc một xe xỉ than về đóng gạch, khi tới đầu ngõ, ông xây xẩm mặt mày rồi ngã gục ngay xuống đường. Bên ngoài phòng cấp cứu, Thu bế con đứng ngồi không yên chờ kết quả, khoảng 20 phút sau, một bác sĩ bước ra thông báo, bệnh nhân đã không qua khỏi. Thu ngã xuống khóc nức nở, từ bây giờ mọi gánh nặng trong cuộc sống sẽ chuyển sang vai mấy mẹ con, bà cháu. Ngày hôm sau, đám tang được tổ chức lặng lẽ, chỉ có vài người hàng xóm đến viếng.

---

Sau giải phóng việc tiếp quản các cơ sở kinh tế, tài chính, y tế và giáo dục cần nhiều cán bộ từ ngoài Bắc vào, nắm bắt được xu thế đó, năm 1978 ông giáo Thanh đã gửi đơn xin được chuyển công tác cho hai vợ chồng vào Nam. Sau vài tháng xét duyệt, vợ chồng ông đã nhận được quyết định điều động vào Nam để tăng cường cho đội ngũ cán bộ giáo dục. Khi cầm tờ quyết định được đánh máy trên giấy pơ luya về cho vợ xem, ông Thanh nói:

- Vợ chồng mình vào trong đó sẽ được nâng lương và phụ cấp vùng miền, mọi tiêu chuẩn chế độ sẽ được ưu đãi hơn. Nếu tiếp tục công tác ở đây, sẽ nhiều thứ bất tiện.

Dù không nói rõ, bà giáo biết chồng ám chỉ điều gì. Biết tính chồng nên bà giáo Thanh lặng lẽ gói ghém đồ đạc, căn nhà đang ở sẽ được bán rẻ cho một người em họ. Bà giáo Thanh giấu chồng nhờ cụ Thuấn chuyển choThu miếng vải kẻ và một gói kẹo Liên Xô cho thằng bé, đó là quà của Thịnh gửi về biếu ông bà dạo gần đây. Cầm trên tay gói quà thơm mùi Xô Viết, Thu lặng người trong giây lát, 4 năm trước, đoàn tàu liên vận quốc tế đã đưa người yêu cô đến chân trời mới, chiều tối qua đoàn tàu Thống Nhất đưa gia đình người yêu vào miền đất mới, vậy là sợi dây hy vọng liên hệ mong manh với Thịnh đã mờ tan.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 4


Thấm thoắt cu Liên Xô được 4 tuổi, trộm vía tuy ăn uống kham khổ nhưng cu cậu vẫn mũm mĩm trắng trẻo. Đúng như bà Dần đã nói với con gái hồi xưa, không ai cười quanh năm được, mỗi lần Thu bận đi xếp hàng thuê, thằng bé được gửi sang nhà trong xóm, nhiều bà cụ đi lễ chùa ngày rằm, mùng một đều phần cho nó nắm xôi hay đồng oản. Dư âm của ngày chiến thắng qua đi, mọi người thấm thía nỗi đau do chiến tranh để lại, có bà mẹ khóc thầm hàng đêm vì con mình đã không trở về vì đã nằm lại đâu đó ở chiến trường miền Nam. Khi nhìn cu Liên Xô chơi đùa, họ đều ao ước giá như con mình bình an trở về rồi lập gia đình, có lẽ bây giờ đã có cháu bế.

Ngoài 20 tuổi, do bươn chải nên Thu già dặn hơn, nhận thấy việc xếp hàng thuê không đem lại thu nhập nhiều, cô quyết định tới các chợ đầu mối như chợ Ngã Tư Sở, chợ Đồng Xuân, chợ Cửa Nam để tham gia đội quân phe phẩy vốn rất đông đảo. Đất nước thống nhất chưa được bao lâu, chiến tranh biên giới Tây Nam rồi chiến tranh biên giới phía Bắc xảy ra liên tiếp khiến cuộc sống thêm khó khăn. Thu vừa xách làn nhựa vào chợ Cửa Nam, một mụ nhìn mặt khá dữ dằn đang phì phèo thuốc lá ngồi giữa một đám những kẻ lấy chợ làm nhà hất hàm hỏi:

- Con kia sao dám đến kiếm ăn ở đây?

Hai con nhỏ tuổi hơn đứng bên cạnh ghé tai mách đàn chị:

- Bọn em theo dõi thấy con này kiếm ăn tại chỗ này hơn 10 ngày rồi.

Thu không biết mụ ngồi hút thuốc tên là Minh, nhưng mọi người quen gọi là Minh sư tử. Nhà Minh sư tử có ba chị em gái đều là bà trùm ở các nơi, mụ chị cả trùm phe tại Bách hóa Tổng hợp Tràng Tiền, mụ chị thứ hai trùm phe kiêm móc túi tại chợ Đồng Xuân, riêng Minh sư tử được hai bà chị giao cho địa bàn khu vực chợ Cửa Nam. Người ta nói "buôn có bạn, bán có phường, phe có hội", trong khi Thu thân cô thế cô giữa bầy sói, biết gặp sự bất lợi, cô ấp úng chưa kịp trả lời bỗng nhận ngay cái tát như trời giáng.

Sau khi nhận thêm hai cái tát từ một đàn em của Minh sư tử, Thu xây xẩm mặt mày còn máu từ mũi bắt đầu tuôn chảy. Đợi con mồi dính đòn, lúc này Minh sư tử tiến đến co chân đạp thẳng vào bụng khiến Thu ngã lăn ra sàn chợ, một đàn em trong hội đã túm tóc cô dựng cho ngồi lên. Ngắm nhìn thân hình tươi trẻ của Thu, Minh sư tử vằn mắt rồi rít lên:

- Loại mày chỉ làm phò không làm phe được, định đú làm phe thì tao cho làm phò luôn.

Nói dứt câu, Minh sư tử thò tay vào cạp quần lụa chuẩn bị xé toạc ra. Dù bị tát và đạp cho xây xẩm mặt mày, đang khiếp sợ trước đám phe, trong tích tắc không muốn bị bọn này làm nhục giữa ban ngày, Thu bất chợt vùng lên dữ dội. Người ta hay nói “yếu trâu còn hơn khỏe bò” quả không sai, mụ đang túm tóc bị cô hất ngã ngửa đập đầu ra sàn chợ, Thu co chân đạp mạnh Minh sư tử, nhanh như chớp cô rút chiếc guốc mộc đang đi dưới chân nhằm thẳng mặt của mụ trùm phe chợ cửa Nam phang thẳng cánh. Thấy đàn chị bị guốc phang vỡ đầu, máu văng ra khắp nơi, lũ đàn em lao vào cấu xé, giẫm đạp Thu để trả thù. Tiếng còi, tiếng hô bắt của lực lượng công an khiến lũ phe chạy tan tác khắp nơi, bỏ lại trên nền chợ Thu và Minh sư tử, cả hai đều nằm vật vã rên rỉ vì đau đớn. Xe Sidecar chạy tới, Thu bị xích tay đưa về đồn giải quyết, Minh sư tử được chở vào bệnh viện Việt Đức ngay sau đó.

---

Bà Dần dắt cu Liên Xô ra phố để nhuộm bốn bộ quần áo, trong khi xà phòng không có nên đa phần giặt quần áo bằng quả bồ hòn, để đỡ mất công, bà quyết định chọn toàn bộ quần áo sáng màu của hai bà cháu mang ra nhuộm thành màu xanh cửu long cho bền. Vừa đến đầu ngõ, ông tổ trưởng dân phố gọi giật lại hỏi:

- Bà biết tin gì chưa?
- Có việc gì vậy ông, bà Dần ngạc nhiên hỏi lại.
- Con Thu đánh người ta vỡ đầu phải đi cấp cứu, hiện nó bị công an tạm giữ tại đồn 10 rồi, bà mau ra đó xem sao.

Choáng váng khi nghe tin sét đánh, vội mang thằng Liên Xô gửi tạm nhà cụ Thuấn, bà Dần đi dọc đường Nam Bộ đến đồn 10. Nhìn thấy con gái quần áo rách bươm, mặt mũi sưng vù, một tay bị xích vào thành ghế khiến bà bật khóc. Tranh thủ lúc anh công an đang lấy lời khai của mấy gã bị bắt vì tội đánh bạc, bà Dần vội chạy đi mua một chiếc bánh giò nguội rồi đem vào cho con gái ăn tạm. Thu nhận bánh xong liền căn dặn:

- Mẹ về trông cháu đi, con không sao đâu.

Thương con nhưng bà Dần phải quay về lo cơm nước cho thằng cháu.

Thu bị tạm giữ đúng 24 tiếng, sau khi công an lấy lời khai, họ lăn tay chụp hình rồi làm hồ sơ. Dù chưa có tiền án, hồ sơ ghi rõ Thu có tiền sự tội gây thương tích, ảnh của cô và một số đối tượng tham gia ẩu đả được in và dán ngay phía ngoài cổng chợ cửa Nam cho mọi người biết mặt. Tiền và tem phiếu mất hết lúc giằng co, chiếc làn nhựa bị đứa nào giật luôn. Chiều tối hôm sau, Thu trở về nhà với hai bàn tay trắng, toàn thân cô đau ê ẩm vì trận đòn thù của lũ phe.

Bà Dần hàng ngày ra vườn hái lá náng hơ trên bếp lửa để chườm vào các chỗ bị thâm tím trên người con gái, nằm trên phản Thu xót xa cho gia cảnh, cô vẫn quyết chí làm giàu để không phải chịu cảnh nhục nhã và lo cho tương lai của con trai sau này. Dưỡng thương được năm ngày, Thu đi xuống khu tập thể Trung Tự để tìm công việc mới, mẹ cô lo lắng hỏi:

- Sao con không quay về làm xã viên dệt thảm cho ổn định, lăn lộn ở ngoài rồi lại khổ.

Thu lắc đầu giải thích:

- Con không muốn chôn chân mãi chỗ đó, thôi mẹ kệ con.

Xe đạp không có, Thu đi bộ dọc con đê nhỏ và ruộng rau muống, cô nhằm hướng tháp nước Trung Tự thẳng tiến. Khi đến gần tháp nước, Thu nhìn thấy cửa hàng có treo biển' HTX MUA BÁN TRUNG TỰ, bước vào trong, cô thấy lão chủ nhiệm HTX mua bán đang phì phèo thuốc lá còn tay cầm vỉ đập ruồi, nhìn thấy cô, lão đã đờ người ra giây lát. Sau khi nghe trình bày, lão gật đầu nhận luôn không hỏi gì nhiều. Sở dĩ Thu tìm đến đây là do giới thiệu của cụ Thuấn, người cháu họ cụ tên là Hoán đang‎ tìm người phụ bán hàng.


Cư dân trong vùng hay gọi lão là Hoán trâu, vì ngày trẻ lão có lên mạn ngược buôn trâu một thời gian. Lão Hoán tướng ngũ đoản, người lùn bụng phệ còn tay chân như chuối mắn, đôi mắt ti hí của lão vô cùng tinh ranh. Ngay khi nhìn thấy Thu, lão cảm thấy như có luồng điện chạy dọc sống lưng vậy. HTX mua bán có nhiều mặt hàng, từ xà phòng cho đến nước mắm, dầu hỏa và đồ dùng sinh hoạt bằng nhựa. Mặt hàng chủ lực của HTX  là bia hơi và nước chanh có ga, ngoài ra đến  tầm trưa, HTX i nhập về bốn cây đá để phục vụ bà con ở các dãy nhà trong khu tập thể và vùng lân cận. Các cụ nói, gái một con trông mòn con mắt quả không sai, từ ngày có Thu ngồi rót bia bán hàng, HTX mua bán đông vui tấp nập hẳn lên. Ngoài bia, HTX bán kèm đồ nhậu như lạc luộc, lạc rang, nem chua và đặc sản là món dồi chó nướng. Riêng món này phải tự tay lão Hoán làm mới ngon và đúng điệu, khách đến uống bia rồi ngắm cô bán hàng có khuôn mặt ưa nhìn, thân hình nở nang. Ngay như lão Hoán dù bận thu tiền và tiếp khách, lão không quên liếc nhìn bộ ngực căng tròn của Thu, chính lão đã tận tâm chỉ bảo các mánh khóe bán hàng cho Thu để làm sao rót một cốc bia có non nửa là bọt, đợi khách ngà ngà say sẽ đánh tráo loại bia kém chất lượng. Việc bán hàng bận như con mọn, bù lại Thu có nguồn thu nhập khá hơn hồi làm xe sợi để dệt thảm. Thấy cô ngày nào cũng đi bộ vất vả, ngày cuối tháng khi chuẩn bị đóng cửa hàng, lão Hoán vừa cười nham nhở vừa đưa bàn tay chuối mắn bóp nhẹ vào mông Thu rồi nói:

- Nếu em chăm chỉ ngoan ngoãn và nghe lời, sang tháng anh sẽ trích quỹ phúc lợi của HTX mua tặng một con xe đạp Thống Nhất.

Nghiêng người né bàn tay tham lam của lão Hoán, Thu mỉm cười giao hẹn:

- Em đợi con xe của anh nhé.

Lão Hoán nuốt nước bọt thèm thuồng và gật đầu lia lịa, vốn là kẻ hám gái, trước vẻ đẹp mơn mởn của Thu, nếu có xui đào mả tổ để được toại nguyện, chắc lão cũng đào luôn huống chi một con xe đạp.

Hai bà cháu cu Liên Xô vừa mang cơm nguội ra ngoài tiểu khu để cho nhân viên y tế trộn thuốc làm bả chuột, đang đi bỗng nghe thấy tiếng chuông xe đạp kính coong, cu Liên Xô quay lại mừng rỡ hét lên:

- Mẹ đã về lại có xe đạp đẹp quá.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 5


Nhờ có thành tích học tập xuất sắc, sau khi nhận bằng đỏ tốt nghiệp, Thịnh được giữ lại làm nghiên cứu sinh lấy học vị Кандидат наук tức Phó tiến sĩ chuyên ngành triết học. Trong kì nghỉ hè trước khi học lên cao, Thịnh đã gặp Hoài, một sinh viên mới sang Liên Xô theo học ngành Văn học Nga. Hai người tìm thấy ở nhau nhiều điểm chung, Thịnh có thể ngồi cả buổi nghe Hoài say sưa nói về các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của Liên Xô không chán, ngược lại Hoài chăm chú lắng nghe Thịnh nói về phép biện chứng mác xít hoặc những điều cao siêu đến mức không tưởng. Điều may mắn ở chỗ, tình yêu của hai người được tổ chức và hai bên gia đình ủng hộ. Trước ngày Thịnh về nước, Hoài đã thông báo:

- Vì tương lai của đôi ta, bố em sẽ thu xếp công việc cho anh, đây là cơ hội tốt anh nên nắm bắt.

Thịnh cảm động ôm người yêu và gật đầu đồng ý, bởi ông bố Hoài làm bên sở ngoại vụ, nơi có những mối quan hệ nhằm tác động được một vị trí làm việc như ý. Ngay khi Thịnh về nước, ông đã huớng cho Thịnh vào liên doanh dầu khí Vietsovpetro mới thành lập để làm việc, dù  không đúng chuyên môn, điều quan trọng là tiếng Nga được sử dụng hàng ngày. Khi Thịnh mang hồ sơ và thư tay của bố người yêu đến gặp phòng tổ chức công ty, ông trưởng phòng vui vẻ nói:

- Có thư giới thiệu của anh Tư là yên tâm nhé.

Đúng một tuần sau, Thịnh được gọi đi làm tại trụ sở chính của công ty dưới Vũng Tàu, cuối năm 1981 Hoài về nước, cô về sở ngoại vụ Thành phố làm việc. Khi cả hai ổn định công việc, đám cưới được tổ chức ngay sau đó bởi hai gia đình được coi là môn đăng hộ đối. Lấy nhau xong, Thịnh không đưa vợ về ở cùng bố mẹ, hai vợ chồng chuyển về sống tại một căn nhà nhỏ nhưng tiện nghi ngay quận 3, đây là quà của bố mẹ vợ tặng đôi uyên ương. Nhằm chuẩn bị cho việc thăm dò và khai thác những dòng dầu đầu tiên, Thịnh l phải đi lại như con thoi giữa Sài Gòn và Vũng Tàu, dù thông cảm với chồng, Hoài đôi lúc không khỏi chạnh lòng do vợ chồng mới cưới nhưng chỉ gặp nhau vào hai ngày cuối tuần. Sau ba năm chung sống, vợ chồng Thịnh đón chào thành viên mới trong niềm vui mừng khôn xiết của hai gia đình. Để kỷ niệm tình yêu với Liên Xô và nước Nga, em bé được hai vợ chồng đặt tên là Bạch Dương.

Sáng nay ông bà giáo Thanh ăn mặc chỉnh tề chuẩn bị đi dự lễ mít tinh kỉ niệm 10 năm ngày giải phóng Sài Gòn và 40 năm ngày thành lập nước,  ông giáo Thanh ngắm mình trong gương để chỉnh lại cà vạt, bà giáo Thanh nói với chồng:

- Tôi thấy trên đài thông báo, năm nay ngoài Hà Nội sẽ tổ chức duyệt binh rất lớn nhân dịp quốc khánh, chắc ngoài đó sẽ đông vui hơn trong này.

Biết vợ nhắc khéo vụ ra Bắc chơi như đã hứa, ông giáo Thanh khẽ nhắc:

- Thôi vợ chồng mình đi cho kịp giờ.

Hai ông bà chở nhau trên con xe Honda cub 81 lướt nhanh trên đường, từ nhà chưa đến 15 phút hai ông bà đã tới bến phà Thủ Thiêm để sang trung tâm thành phố. Gần 10 năm lập nghiệp tại vùng đất phương Nam đầy nắng và gió, cuộc sống của hai ông bà có nhiều thay đổi. Ông giáo hiện là hiệu trưởng một trường cấp 2 ở Thủ Đức, bà giáo Thanh vừa cầm quyết định nghỉ hưu theo chế độ. Người già thường hay sống bằng hoài niệm, mỗi sáng tiễn chồng đi làm, bà giáo Thanh có thói quen đọc lại các lá thư của con trai gửi từ Liên Xô về. Trong chiếc hộp sắt cũ để ngay đầu giường có một thứ còn quí‎ hơn vàng, đó là tấm hình cu Thịnh chụp hồi 1 tuổi và một bức hình chụp cu Liên Xô khi đã lên 3 tuổi. Để có tấm hình này, bà bí mật nhờ cô em họ, người đã mua lại căn nhà của hai ông bà thực hiện.

Trong một lần được Thu nhờ trông con hộ, người này bí mật dắt thằng bé ra phố Khâm Thiên chụp tấm hình gửi vào cho bà. Từ ngày về hưu, bà giáo luôn mong có ngày được trở ra Bắc, do ông chồng quá bận nên dự định chưa thành hiện thực, năm ngoái bà nhận được thư của cô em họ thông báo, nhà bà Dần bán nhà và chuyển đến chỗ khác sinh sống, vậy là tình hình của hai mẹ con Thu không còn được cập nhật như hồi trước. Nén tiếng thở dài, bà mong có dịp ra Bắc để được gặp lại thằng cu Liên Xô, dù việc đó bây giờ khó vô cùng. Từ ngày lên chức hiệu trưởng rồi được bầu vào huyện ủy viên, chồng bà họp hành liên miên, chưa kể ăn nhậu tối ngày đúng như cách sống trong này. Đặc biệt từ ngày vợ chồng Thịnh sinh con đầu lòng, chồng bà vô cùng mãn nguyện, đối với ông ý, thằng cu Liên Xô là vết nhơ cần xóa bỏ khỏi kí ức của gia đình.

---

Nghe tiếng con khóc, Thu giật mình tỉnh giấc, chiếc quạt tai voi cuối giường đã ngừng chạy, từ tối đến giờ, đây là lần mất điện thứ tư. Cầm chiếc quạt nan rồi quạt cho thằng cu con đỡ nóng, nhờ ánh đèn dầu leo lét trên bàn thờ, cô bước xuống bế thằng Liên Xô đặt nằm cạnh đứa em, sau đó Thu ngồi quạt cho cả hai đứa. Chừng 20 phút sau có điện trở lại, thấy đèn vụt sáng, Thu vội chạy ra chỗ để súp-vôn-tơ điều chỉnh dòng điện, nhờ luồng gió mát phả vào, hai đưa trẻ chìm vào giấc ngủ. Cu Liên Xô ngủ mơ nên miệng nói lảm nhảm, tay chân thì khua khoắng. Ngắm con Thu tự hỏi, sao nó không thừa hưởng gien hiếu học của bố và gia đình bên nội. Bằng tuổi Liên Xô, hết hè này các bạn sẽ lên lớp 4, trong khi cu cậu do bị đúp lên vẫn học lại lớp 2. Hôm trước cô giáo đã thông báo, với sức học như hiện nay, dù các cô rất nhiệt tình phụ đạo nhưng không chắc Liên Xô có thể lên lớp được. Kể từ dạo sinh con thứ hai, Thu bận rộn hơn trước nên không mấy khi kèm Liên Xô học, cu cậu hích nghịch ngợm, đá bóng, hễ nói đến học là trốn biệt. Nhìn lên bàn thờ nơi có di ảnh của bố mẹ mình, Thu ước giá ông bà còn sống để vui vầy bên đàn cháu thì tốt biết bao. Mẹ cô ốm nặng rồi mất khi Thu mang thai được ba tháng,  giống bố cô, mẹ đã không được ở trong ngôi nhà do con gái đang xây dở. Ngôi nhà một tầng cao ráo và có gác xép được xây kiên cố và lợp mái ngói, đây là niềm mơ ước và tâm huyết bao năm, Thu đã cố thực hiện bằng được. Ba mẹ con ngon giấc đến khi tiếng xe máy ngoài cửa khiến Thu tỉnh giấc. Lão Hoán dựng con DD đỏ bóng loáng phía ngoài, vừa bước vào nhà, lão đã cúi xuống hôn hít và cưng nựng thằng bé con. Thấy cu Liên Xô tỉnh giấc, lão nói ngay:

- Ra ngoài cửa trông xe cho bác nhanh.

Bị sai bảo nhiều lần, cu Liên Xô nhanh chóng ra cửa ngồi nhìn con xe DD chưa một lần được ngồi.

Đợi Thu từ nhà tắm đi ra, lão Hoán thì thào:

- Chút nữa nhờ người trông con, em ôm tiền vào Hà Đông mua hàng, nhớ giá nào cũng mua không mặc cả.

Thấy lạ nên Thu hỏi lại:

- Mua kiểu đó lấy đâu ra lãi?

Lão Hoán gắt lên:

- Bảo sao cứ vậy mà làm, nếu không rồi đến cháo không có mà húp.

Biết tính thằng cha này cục súc nhưng vô cùng nhạy bén trong kinh doanh, Thu im lặng không hỏi thêm câu nào. Đợi hai thằng cu ăn xong, Thu đưa cả hai con trai đi gửi, sau đó cô bắt tàu điện vào Hà Đông theo chỉ đạo của lão Hoán. Để tránh bị móc túi trên tàu điện, cô cho xấp tiền vào túi vải rồi nhét sâu vào trong quần lụa cũ đang mặc, không muốn bị thuế vụ hay công an để mắt tới, Thu khoác thêm chiếc áo bộ đội cũ nát và có mấy miếng tích kê ở vai và lưng áo. Suốt một tuần theo lệnh của lão Hoán, Thu đem tiền đi mua hàng nông sản, hàng tiêu dùng về chất trong kho của HTX mua bán, tuyệt nhiên không bán ra. Khi tin đồn về đổi tiền lan ra khắp thành phố, lúc đó Thu đã hiểu, việc thu mua hàng không cần tính lời lãi của lão Hoán nằm trong dự định từ trước. Sự lo lắng vì vốn liếng bỏ ra mua một đống hàng về chất trong kho mà không được bán ra được giải toả, ngay khi lệnh thu hồi tiền cũ và đồng loạt thay tiền mới được ban hành, Thu cảm phục con cáo già Hoán trâu. Riêng vụ đổi tiền này, nhiều người đã mất một đống tiền tích lũy bao năm trời, không đổi được nên hàng bao tải tiền thành vô giá trị. Do thắng lớn trong vụ đầu cơ tích trữ này, Thu được lão Hoán chia cho 5 cây vàng và hai trăm ngàn tiền mới.

5 năm trước khi Thu chân ướt chân ráo được nhận vào HTX mua bán, thấy cô đẹp mặn mà, lão Hoán đã phân cho Thu được ngồi quầy rót bia cho khách, cô không phải bưng bê rửa chén bát như người mới vào làm. Trong thời gian bán hàng, Thu nhận thấy nhiều mặt hàng đang khan hiếm ngoài thị trường, không biết bằng cách nào lão Hoán mua được. Ngay như việc có sổ mua không phải một mà vài bom bia của nhà máy bia Hà Nội trên đê Hoàng Hoa Thám đủ biết tài luồn lọt của lão Hoán đáng nể. Với mong muốn kiếm tiền từ nguồn hàng đó, trước hết cô phải có xe đạp để thuận tiện cho giao dịch. Thấu hiểu nỗi niềm và ước mơ của Thu, lão Hoán trâu đã gợi ý mua tặng cô chiếc xe đạp. Phía sau món quà đắt tiền đó là gì, Thu quá hiểu rõ. Sau lần phải ngồi đồn 10, cô rút ra được bài học cho chính mình, thân cô thế cô sẽ không làm được gì.

Tỉnh giấc lúc nửa đêm trong một ngôi nhà tại Hải Phòng, Thu định thần một lúc rồi nhớ ra buổi ăn tối với lão Hoán, cô có uống vài li rượu nhỏ. Nhìn sang bên cạnh, lão Hoán đang ngáy như sấm rền, nước dãi chảy xuống ướt sũng một bên gối khiến Thu bất chợt rùng mình kinh tởm. Để được tòm tem với Thu, lão Hoán không chỉ mất cho cô chiếc xe đạp Thống Nhất như đã hứa, bằng sự tỉ tê của mình Thu đã khiến lão phải nhả ra vài đầu mối để cô tự mua đi bán lại kiếm lãi. Ngày trước Thu đến với Thịnh bằng tình yêu trong sáng của người con gái mới lớn, cô đã tự nguyện dâng hiến sự trong trắng cho người yêu, đổi lại cô nhận về bao nhiêu nỗi tủi nhục đắng cay và ê chề. Thu nhớ rõ, cô và Thịnh chỉ quan hệ đúng một lần, thằng cu Liên Xô là kết quả của lần vượt rào đó. Hôm đó thấy Thu khóc nhiều, Thịnh đã vỗ về an ủi và hứa sẽ mãi yêu thương và bên cô. Lời nói gió bay, Thịnh ra đi để cô sống trong nỗi nhớ khắc khoải và chịu đựng mọi điều tiếng, lần này Thu chấp nhận ngủ với lão Hoán đơn giản là vấn đề kinh tế, dù cô không hề có tình cảm với lão dê già. Sau chuyến đi Hải Phòng khuân về được lô máy khâu cũ nhập lậu, Thu cùng lão Hoán quyết định làm ăn lớn hơn, cả hai quyết định tìm thêm nhiều mối hàng từ trong Nam đang rất được ưa chuộng thị trường ngoài Bắc. Dù vướng bận con nhỏ, Thu vẫn tích cực tham gia các phi vụ buôn bán, tiền chảy về như nước chính là động lực để cô làm giàu.

Khi Thu báo tin mình mang thai và chắc chắn là con trai, lão Hoán sướng như phát điên, lão cùng Thu tìm mua được căn nhà cũ ngay đường Láng với giá rẻ, cô thuê người phá dỡ rồi xây ngôi nhà khang trang để đón thằng cu chào đời. Lão Hoán lấy vợ từ khi còn trẻ và sinh được 3 cô con gái, tiếng là kẻ buôn trâu và chưa học hết tiểu học, nhưng hễ giáp mặt với vợ con, lão lại nhớ và nhai đi nhai lại câu “Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô - có được một người con trai, cũng được coi là có con, còn có 10 người con gái, thì cũng coi như là không ...” Biết chồng khát con trai, vợ lão đành coi như nhắm mắt bịt tai không biết chuyện dan díu của lão với Thu, dù sao một tay lão nuôi cả gia đình, đó là kì tích với nhiều người. Hồi còn sống mẹ Thu từng khuyên con gái:

- Làm việc gì cũng phải từ từ thôi con, mẹ thấy mày kiếm được nhiều tiền quá đâm lo.

Việc Thu quan hệ với lão Hoán đã có vợ khiến bà thêm buồn phiền và xấu hổ với hàng xóm, khi Thu ngỏ ý‎ muốn bán nhà chuyển xuống đường Láng, bà vui vẻ gật đầu, tiếc là nhà chưa xây xong, bà đã về cõi vĩnh hằng sum họp cùng chồng.
Thu vừa sinh thằng cu, lão Hoán đã phi xe về quê tận Hải Hậu nhờ một ông thầy có tiếng là người trong họ xem tử vi cho con mình. Ông thầy đã phán, thằng bé sinh năm Giáp Tý (1984) mệnh Hải Trung Kim tức là vàng trong biển, sau này sẽ giàu sang phú quí, nó lại hợp mệnh với bố nên việc làm ăn sẽ rất phát. Nghe thầy nói vậy, lão Hoán tin ngày, gì chứ vàng trong biển là có thật, mỗi lần xuống Hải Phòng ôm hàng, chính mắt lão tận mắt chứng kiến sự giàu có của đám thủy thủ tàu viễn dương. Mỗi lần đi biển, họ khuân về cơ man hàng bãi rác, đống hàng bãi đó sẽ được quy ra chỉ ra cây vàng, đó chẳng phải là Hải trung kim còn là gì nữa. Hậu tạ cho ông thầy xong, lão Hoán tất tả quay về Hà Nội ngay trong tối hôm đó. Chẳng có nhiều chữ, lão đặt tên cho quí‎ tử của mình là Trần Hải Kim, với mong muốn thằng bé sẽ được như lời thầy phán.
‎
Sáng nay nhờ người trông thằng bé Hải Kim, Thu đưa thằng Liên xô đi học, dạo này cô giáo kêu về nó nhiều quá. Dù đến cổng trường rồi, có hôm Liên Xô vẫn trốn học đi chơi, sách vở đang viết, cu cậu đem ra gấp máy bay phi lên trời cho thích. Đưa con vào tận lớp, sau khi biếu cô hai bánh xà phòng 72%, Thu nói "trăm sự nhờ cô" rồi ra về, sự gửi gắm bằng vật chất không khiến con trai học giỏi, ít ra cu cậu được cô giáo nương tay và không coi là học sinh cá biệt. Đạp xe đến HTX mua bán ở Trung Tự để làm sổ sách và chuẩn bị cho việc nhập lô hàng mới, khi Thu rẽ vào đầu khu tập thể, cô nhìn thấy lực lượng công an, phòng thuế cùng gần chục vị dân phòng đang đứng ngay bên trong cửa hàng, phía ngoài bà con tụ tập khá đông để theo dõi bàn tán sôi nổi. Thu chết lặng khi có người đặt tay lên vai và gọi đúng tên mình...

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 6


Chưa đến 10 giờ sáng, lão Hoán ngồi lù lù như ông La Hán trên chiếc sập gụ kê giữa nhà, tiếng nhạc vàng phát ra từ chiếc đầu Akai 79 nghe não nề. Trước mặt lão là mâm đồ nhậu gồm bát tiết canh,đĩa lòng lợn, đĩa nem chua và bình rượu. Vừa nhâm nhi chén rượu thuốc, lão vừa quát vợ mắng con, tội đem thiếu quả ớt, mắm tôm chưa vắt chanh và đánh cho sủi bọt. Ở nhà này lão tự cho mình là lãnh chúa, mụ vợ già cùng ba con vịt giời, theo cách gọi của lão chỉ biết cắm mặt nghe sai bảo. Nếu có bất kì sự lời phản kháng nào, mâm cơm sẽ bay vèo ra giữa sân ngay lập tức, do biết tính lão cục súc, mấy mẹ con chỉ biết âm thầm nhẫn nhục. Vợ lão từng là một cô gái đẹp nức tiếng một thời trên vùng Bắc Kạn, trong một lần mò lên đó mua trâu của đồng bào dân tộc, lão phải lòng cô sơn nữ và họ đẹp duyên vợ chồng. Khi lấy vợ, lão nhận được hai con trâu là của hồi môn do nhà vợ trao tặng, đó là khối tài sản không phải ai cũng có được, chưa kể số vàng quặng khai thác được ở gần đó. Tình yêu kết trái đơm hoa nên chưa đầy 10 năm, họ đã có với nhau ba con gái. Vốn là kẻ gia trưởng, lão Hoán chỉ mong có mụn con trai để nối dõi tông đường, vợ lão sinh nở nhiều nên nhan sắc tàn phai theo năm tháng, bởi thế việc lão quan hệ hoang đàng ở bên ngoài nhằm kiếm cho được một thằng cu, bốn mẹ con đều biết nhưng đành cam chịu. Từ ngày nhà nước nghiêm cấm giết mổ trâu bò nhằm đảm bảo sức kéo cho nông nghiệp, lão Hoán chuyển sang buôn bán các mặt hàng khan hiếm. Do phất lên từ các chuyến phe hàng trót lọt, lão chạy chọt và xin thành lập HTX mua bán, thực chất chỉ là bình phong cho các chuyến hàng lậu.Kể từ ngày Thu đẻ cho lão được thằng cu nối dõi, lão thấy số mình đúng như lão thầy bói đã phán về già sẽ có lộc, bởi con người ăn nhau về hậu vận.

Đang ăn uống ngập miệng, lão Hoán thấy đứa cháu họ hớt hải đạp xe đến báo tin, hiện nay bên công an và phòng thuế đang kiểm kê niêm phong hàng hóa tại cửa hàng. Vừa nghe xong tin sét đánh, lão Hoán giật mình như choàng tỉnh, như vậy số hàng chưa tiêu thụ là bằng chứng khiến lão phải vào tù. Không chậm trễ một giây, lão chạy vội ngay vào gian bên trong rồi chui vào gầm giường lôi ra một thùng đựng lương khô đã gỉ. Mở nắp thùng lương khô, lão trút toàn bộ tiền vàng vào ba lô và nhét thêm hai bộ quần áo đè lên trên, lao nhanh xuống bếp, lão Hoán dặn vợ con:

- Nếu bên công an hay phòng thuế đến tìm, nhớ phải nói là tao về quê chữa bệnh. Mặc cho bốn mẹ con ngơ ngác không hiểu chuyện gì, lão Hoán nhờ đứa cháu đèo ra bến xe Kim Liên.

---

Tiếng mở khóa vang lên, người quản giáo đứng phía ngoài gọi tên:

- Đỗ Bích Thu ra cửa.

Nghe thấy gọi tên, Thu vội đứng lên bước ra phía ngoài, mấy nữ phạm nhân khác khẽ nói với nhau:

-Con này hôm nay đi cung sớm quá nhỉ.

Đi dọc dãy hành lang của Hỏa Lò, qua một khoảng sân ngập tràn ánh nắng, Thu được dẫn vào một căn phòng nhỏ. Ngay khi bước vào phòng, cô sửng sốt nhìn thấy người công an ngồi sau bàn làm việc nên vội reo lên:

- Chị Ngần phải không, em Thu đây.

Tiếng người công an dẫn giải vang lên:

- Đề nghị đương sự trật tự ngồi xuống ghế, chỉ trả lời khi được hỏi, rõ chưa?

Thu vội gật đầu và im lặng ngồi xuống ghế đối diện với thiếu úy công an cô vừa gọi tên là Ngần.

Sau phần hỏi họ tên, địa chỉ, nữ thiếu uý bỗng hỏi:

- Thế đêm qua em có ngủ được không, có nhớ con không?

Nghe nhắc đến con, Thu òa khóc. Người thiếu uý công an nhắc cô bình tình khai hết mọi hoạt động mua bán của lão Hoán, thời gian và địa điểm ở đâu. Chỉ có thành khẩn khai báo, cô mới sớm được trở về với con mình. Vị cán bộ hỏi cung đưa tờ giấy và chiếc bút Hồng Hà cho Thu. Trong suốt hai tiếng sau đó, Thu đã viết gần kín 8 trang giấy với nhiều chi tiết cụ thể, nhận bản tự khai, người cán bộ công an ôn tồn nói:

- Mọi thông tin sẽ được đánh giá và thẩm tra lại, chị sẽ lưu tâm đến việc em đang nuôi con nhỏ.

Thu vâng dạ rồi theo chân người quản giáo về phòng tạm giam.‎ Người cán bộ hỏi cung đó không phải xa lạ với Thu, ba tháng trước, chị hay quẩy đôi quang gánh đi thu mua lông gà lông vịt quanh khu Kim Liên và Trung Tự, tầm gần trưa chị Ngần tên người phụ nữ đó thường ghé HTX mua bán để mua cốc nước chanh có ga. Mua nhiều nên thành khách quen, những lúc rảnh rỗi, Thu và chị Ngần hay tâm sự về cuộc sống và mọi thứ. Chính cô không ngờ chị Ngần đồng nát là một chiến sĩ công an hóa trang nhằm theo dõi hành vi buôn lậu của lão Hoán, mọi câu chuyện với Thu cũng như các hoạt động giao dịch đều nằm trong tầm ngắm của công an từ khá lâu. Mọi việc có lẽ bắt nguồn từ việc công an bắt được lô hàng nhập lậu cực lớn của đám thủy thủ tàu viễn dương, từ đó chuyên án mở rộng về các tỉnh thành, lão Hoán là một mắc xích trong đường dây.

Sáng hôm đó, khi thấy lực lượng công an và phòng thuế đang kiểm tra hàng hóa trong cửa hàng, Thu định quay xe bỏ đi, bỗng nhiên anh Thành công an khu vực đặt tay lên vai cô và nói:

- Đã đến nơi thì vào trong thôi Thu nhỉ.

Biết không còn đường lùi, Thu đành lẫm lũi dắt xe bước theo anh công an khu vực đi vào trong cửa hàng. Cuộc kiểm tra và kiểm kê mất đúng buổi sáng, đoàn kiểm tra thống kê được HTX mua bán đã đầu cơ tích trữ 250 quạt con cóc, 815 bánh xà phòng 72%, 1500 mét vải phin nõn cùng hàng trăm xô nhựa, chậu nhựa. Đặc biệt trên gác xép, đoàn kiểm tra phát hiện sáu thùng xích líp và 300 đôi lốp xe đạp, tất cả đều có xuất xứ từ nước ngoài, đây là lô hàng Thu và lão Hoán xuống tận Hải Phòng mua của các thủy thủ tàu viễn dương. Với số lượng hàng quá nhiều có giá trị kinh tế rất lớn, Thu bị công an đọc lệnh bắt khẩn cấp vì tội buôn lậu và đầu cơ tích trữ. Cô bị xích tay đưa lên xe xít đờ ca của công an chạy thẳng về tạm giam. Chủ mưu của các phi vụ đầu cơ và buôn lậu là lão Hoán đã kịp cao chạy xa bay, một lần nữa Thu phải đối mặt với khó khăn của đời mình.
Bước vào phòng tạm giam, dù đang buổi trưa nhưng phòng hơi tối, đang chưa biết ngồi đâu vì có hơn hai mươi can phạm nhìn mình chăm chú, Thu bỗng nghe thấy một giọng nói vang lên:

- Con kia tội gì mà vào đây, đã được học luật chưa mà đứng trơ ra đó?

Lúc này Thu nhìn rõ, phía gần cửa sổ có một mụ chắc là trùm ở đây đang ngồi chễm chệ, vây quanh mụ này là đám tay chân thân tín. Thu mạnh dạn bước tới chào, khi bốn mắt nhìn nhau, cả hai đều kinh ngạc. Người ta nói “oan gia ngõ hẹp” quả không sai, con mẹ đầu gấu đang làm đàn chị của phòng tạm giam này, không ai khác chính là Minh sư tử, trùm phe chợ Cửa Nam năm nào. Biết mình rơi vào chuồng Hổ còn nguy hiểm hơn vụ đánh lộn năm xưa, Thu chủ động tháo luôn chiếc nhẫn có trọng lượng hai đồng cân vàng đang đeo trên tay và đôi hoa tai đưa cho Minh sư tử rồi lễ phép nói:

- Chuyện năm xưa chỉ là sự hiểu lầm, hôm nay em vừa vào chưa thuộc luật, có gì mong chị lượng thứ.

Cầm chiếc nhẫn và đôi hoa tai trên tay, khuôn mặt Minh sư tử bắt đầu giãn ra. Sau khi nghe Thu kể hết mọi việc, mụ nói ngay:

- Mày đúng là con có bản lĩnh, năm xưa tao nghĩ mày làm phò không làm phe được. Ai ngờ mày không làm phe mà là trùm buôn lậu, hơn bọn phe như tao một bậc.

Cất số nữ trang vào chỗ kín, Minh sư tử bày cách cho Thu phải trả lời như thế nào lúc đi cung. Nhờ có mụ trùm bảo lãnh, Thu không bị đánh ghen, hay gây khó dễ. Cả đêm hôm đó không làm sao ngủ được, trong lòng Thu chỉ thương hai đứa trẻ ở nhà không biết đã được ăn uống và chăm sóc như thế nào. Thấu hiểu được nỗi lòng của cô, chính vị cán bộ công an đã hóa thân vào vai người đồng nát hứa sẽ kiểm tra việc chăm sóc hai đứa trẻ và thu xếp cho Thu sớm được tại ngoại, với điều kiện cô phải thành thật khai báo giúp cơ quan công an sớm tóm được kẻ chủ mưu là lão Hoán. Cuối cùng nhờ đang nuôi con nhỏ lại thành khẩn khai báo, bên công an thay đổi biện pháp cho Thu được tại ngoại và cấm đi khỏi nơi cư trú. Bước ra khỏi nơi tạm giam, một lần nữa cô thấy mình tay trắng lại hoàn trắng tay và đợi ngày ra toà.

---

Giữa trưa nắng chang chang, Liên xô gánh hai thùng nước đầy về nhà đổ vào thùng phuy chứa nước trong bếp, cu cậu hồ hởi khoe:

- Con vừa lấy nước xong thì máy tắc, bây giờ mọi người vẫn xếp thùng thành hàng dài ở ngoài đó.

Thu nhắc con trai:

- Thôi nghỉ cho mát đi con, làm suốt sáng rồi.

Ngồi trước quạt được 15 phút, Liên Xô lại xách chiếc rổ sồng đi xúc cua cá ngoài hồ. Thu dặn con trai ở nhà cho đỡ nắng, cu cậu bèn nói:

- Mẹ không biết, giữa trưa nắng nóng, cua cá mới ngoi lên mặt nước, con tranh thủ một chút rồi về.

Biết tính con nên Thu đành kệ cho được làm theo sở‎ thích, quả thật mỗi lần Liên Xô đi xúc cua cá, hôm đó cả nhà được bát canh cua nấu rau đay và đĩa tép rang. Có hôm còn được một chậu nhựa đầy cá săn sắt, loại cá này vừa bé lại tanh, Thu chịu khó moi ruột, rửa sạch và rán giòn cho thêm chút ớt bột vào, hai mẹ con đỡ tiền mua thức ăn trong vài ngày. Do cu Hải Kim còn bé nên chỉ ăn cơm canh và quả trứng rán là xong bữa, Liên Xô giờ đã thành thiếu niên cao lớn, cu cậu đỡ đần việc nhà rất nhiều. Dù động viên con chịu khó học hành, sau hai lần đúp, vừa học đến lớp 4, cu cậu đã ở nhà phụ mẹ bán hàng nhất quyết không đi học nữa do xấu hổ vì lớn tuổi. Nghỉ trưa một chút cho đỡ mệt, Thu bắt đầu dọn hàng bán buổi chiều. Buổi sáng cô bán bún ốc nên phải dậy từ 5 giờ để chuẩn bị, bán hết hàng cũng tầm trưa, đến 15 giờ Thu quay ra bán nước ngay cửa nhà, ngoài thuốc lá, trà chén, cô bán kèm thêm chút lạc luộc và rượu gạo. Cuộc sống tuy vất vả, ba mẹ con vẫn nương tựa vào nhau để sống. Ngày trước, nhờ đang nuôi hai con nhỏ, Thu được tòa án tuyên phạt 30 tháng tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách là 2 năm. Trở về nhà sau thời gian tạm giam, Thu bắt đầu làm lại với hai bàn tay trắng, mọi hàng hóa phi pháp cũng như tiền bạc đều bị tịch thu sung công quỹ. Ba tháng một lần, Thu phải viết báo cáo và tới cơ quan công an trình diện, thấm thoắt thời gian thi hành án cũng đã xong.

Vừa dọn hàng, hai bác xích lô, sửa xe đạp đã ghé vào quán, sau khi gọi chén nước trà nóng, họ vừa hút thuốc lào sòng sọc vừa bàn chuyện thời sự. Có một điều Thu nhận thấy, điểm chung của các vị khách là màu áo lính đã bạc màu và sờn rách. Ông Hải, vốn là một người lính trở về từ chiến trường miền Nam, làm nghề sửa xe ngay gần chỗ Thu bán hàng thường ngâm nga câu thơ tếu:

“Đầu đường đại tá bơm xe
Cuối đường trung tá bán chè đỗ đen
Ngoài đường thiếu tá ê kem
Trong làng đại úy thổi kèn đám ma
Thượng úy thì đi buôn gà
Trung úy về nhà theo đít con trâu
Hỏi chàng thiếu úy đi đâu
Ba lô lộn ngược nhẩy tầu Bắc Nam".

Do bù đầu với công việc và chăm con, Thu không có thời gian nghe đài đọc báo, chính quán nước buổi chiều đã đem lại cho cô nhiều thông tin quan trọng, từ chuyện Trung Quốc đánh chiếm đảo Gạc Ma của Việt Nam hồi đầu năm, đến chuyện biểu tình ở các nước XHCN. Thông tấn xã vỉa hè phát triển rất mạnh, nguồn tin tức gồm đủ các thể loại thượng vàng hạ cám. Thu bán hàng đến tận tối mịt thì nghỉ, ăn tối xong nhiều hôm Liên Xô xin phép chạy sang nhà hàng xóm xem nhờ ti vi. Dù không nói ra, Thu đang dành dụm tiền, cô hy vọng cuối năm sẽ mua một chiếc ti vi Neptune để buổi tối hai đứa con không phải đi xem nhờ. Dự định là vậy, tuy nhiên phải đợi lợn xuất chuồng, lúc đó mới có được món tiền để mua ti vi. Hàng ngày việc lấy bèo, nấu cám hay dọn dẹp tắm rửa cho hai con lợn, một tay Liên Xô đảm nhận. Nhiều lúc nhìn con trai, Thu không khỏi xót xa, từ một thằng bé trắng trẻo bụ bẫm ngày nào, giờ đây cu cậu cao lêu đêu và đen nhẻm còn người thì gầy đét. Có chăng chỉ còn chiếc kính cận đeo trên mắt là có hơi hướng gợi nhớ đến người xưa, nhưng mối tình xưa cũ như sương khói mờ nhân ảnh lâu rồi.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 7


Đang họp giao ban với các chuyên gia Liên Xô, Thịnh nhận được tin sét đánh, bố anh sau một bữa nhậu giao lưu với mấy cán bộ của Sở giáo dục thành phố, trên đường về chắc do rượu đã ngấm nên ông bị lạc tay lái rồi đâm vào cột điện ngay cách nhà có 200 mét. Dù được đưa ngay vào bệnh viện, đáng buồn là ông không qua khỏi. Do cương vị đảm nhận, đám tang của ông giáo Thanh được tổ chức khá trọng thể, chỉ có điều khiến Thịnh băn khoăn, lúc còn sống, bố anh luôn mong ước sau này nếu trăm tuổi sẽ được về nằm trên cánh đồng quê hương bên cạnh tổ tiên. Quê nội và quê ngoại của Thịnh đều ở Văn Giang, Hưng Yên cách Hà Nội không quá xa, do điều kiện đi lại khó khăn và bận công việc, nghĩa trang Bình Hưng Hòa là lựa chọn khả dĩ nhất.

Từ ngày chồng mất đột ngột, bà giáo Thanh già hẳn đi, sống một mình lủi thủi trong căn nhà rộng lớn, hơn ai hết bà được nếm trải sự cô đơn. Nhiều lúc bà tự hỏi, có phải do ngày đó ông bà không dám nhận thằng Liên Xô là cháu nên bây giờ bị quả báo. Bà có hai đứa cháu lại như không, con bé Bạch Dương mỗi tháng được bố mẹ cho ghé qua thăm bà nội một đến hai lần. Hễ có chút thời gian rảnh, vợ Thịnh đưa con sang nhà bố mẹ đẻ chơi, vì vậy Bạch Dương quấn qu‎ít ông bà ngoại hơn so với bà nội. Lúc còn sống, chồng bà có ước muốn sau này được trở về mảnh đất chôn nhau cắt rốn, nhưng khi thấy con trai không thực hiện di nguyện của cha mình, bà giáo Thanh biết rằng ngày trở ra Bắc còn xa mịt mù.

Sau cơn mưa hồi chiều, Sài Gòn chính thức bước vào mùa mưa, tiết trời dịu mát hơn nhiều so với hai tuần trước đó. Cơm tối xong, Thịnh ra sân hút thuốc để thư giãn, làn khói thuốc mờ ảo qua đôi mắt kính cận dày cộp đang đeo. Bà giáo Thanh bê đĩa dưa hấu đặt trên bàn đá kê ở giữa sân, hai mẹ con ngồi ăn tráng miệng. Thấy con trai trầm tư suy nghĩ, bà giáo Thanh khẽ hỏi:

- Việc đã đến cơ sự này, bây giờ con tính sao?

Thịnh ngước nhìn mẹ rồi cho biết, anh đã nhờ bạn bè dò hỏi tin tức nhưng vẫn bặt vô âm tín, nếu họ muốn giấu thì đành chịu thôi biết làm sao được. Thấy mẹ già lo âu, Thịnh nói tiếp:

- Tuần sau con ra Hà Nội, sau đó sẽ bay sang Nga công tác 2 tuần, khi nào về con sẽ quyết định.

Biết tính con trai, bà giáo nén tiếng thở dài không hỏi gì thêm. Hơn 10 giờ đêm, nhìn từ cửa sổ trên phòng ngủ ở tầng 2, bà giáo Thanh thấy con trai ngồi im lặng bên chiếc bàn đá.

Dưới ánh đèn cột từ xa hắt lại, bóng của Thịnh im lìm bất động như bức tượng đá, chỉ có làn khói thuốc bay nhè nhẹ lên cao rồi tan biến vào màn đêm của Sài Gòn. Cách đây 3 năm, dù tình hình các nước XHCN đang biến động mạnh, không hiểu sao, vợ Thịnh vẫn xin một suất sang Liên Xô để làm nghiên cứu sinh, dù làm chuyên viên của sở ngoại vụ thành phố đâu cần học vị tiến sĩ. Sau nhiều lần thuyết phục chồng chấp thuận, cuối năm 1988, Hoài dắt theo bé Bạch Dương mới 5 tuổi theo mẹ sang Liên Xô. Thời gian đầu Thịnh vẫn nhận được thư của vợ gửi về, nhưng từ giữa năm 1989 thì bặt vô âm tín. Sợ có chuyện chẳng lành, Thịnh đã nhờ bạn học cũ hiện đang sinh sống bên đó tìm hiểu giúp, thư đi thư lại, cuối cùng Thịnh được biết vợ mình chỉ nhập học bên Liên Xô có 6 tháng, sau đó Hoài đã dắt bé Bạch Dương sang Cộng hòa Dân chủ Đức. Việc của Hoài, có vẻ mọi người bên nhà vợ đều biết trước, riêng Thịnh không được biết. Thậm chí địa chỉ hiện nay của vợ con bên Đông Đức, nhiều lần Thịnh hỏi nhưng bố mẹ vợ đều nói không biết. Chiều hôm qua bố vợ Thịnh có gặp anh đề nghị:

- Bố mẹ hiện nay về hưu rồi, đồng lương hưu có hạn và không đủ chi tiêu.

Ngập ngừng một chút, ông nói tiếp với Thịnh:

- Bố mẹ bàn nhau sẽ sửa lại căn nhà của vợ chồng con để cho thuê, vậy ý con thế nào?

Nghe đến đây Thịnh chợt hiểu, căn nhà trước bố mẹ vợ đã tặng cho vợ chồng Thịnh khi mới cưới nhau, hiện nay nhà bên quận 3 đang có giá. Tiếng là tặng cho con gái và con rể, nhưng ông bà vẫn đứng tên, việc sửa nhà cho thuê là cái cớ để đuổi khéo con rể ra khỏi nhà. Sáng hôm sau, Thịnh chuyển va ly quần áo và hai thùng sách về nhà mẹ mình bên quận 9. Thấy con trai khuân hành lí về nhà, không cần hỏi nhưng với dự cảm của người mẹ, bà giáo Thanh biết hạnh phúc của con trai đang dần tan vỡ. Biết Thịnh bay ra Hà Nội công tác, bà muốn trao đổi với con trai về thằng Liên Xô, theo như bà nhẩm tính, năm nay thằng bé tròn 16 tuổi. Nhìn con trai đắm chìm trong suy tư về chuyện gia đình, bà giáo Thanh phải dằn lòng lại, dù sao thời điểm này không thích hợp.

Sau chuyến công tác Liên Xô về, Thịnh cho biết, trước khi về hưu, bố vợ anh đã tác động để con gái được quay trở lại Liên Xô làm luận án tiến sĩ, tuy nhiên đó chỉ là cái cớ để ra nước ngoài. Sang đến Liên Xô được vài tháng, vợ Thịnh dắt bé Bạch Dương sang Đông Đức ở nhà người quen. Khi bức tường Berlin sụp đổ, vợ Thịnh đã hòa vào dòng người chạy từ Đông Đức sang Tây Đức. Bố mẹ vợ Thịnh đã nhận được thư cùng 5000 DMark do con gái gửi về, có điều họ đã chặn mọi thông tin không cho Thịnh biết.

Sau 4 năm kể từ ngày tiễn vợ sang Liên Xô, cuối năm 1992 Thịnh chính thức gửi đơn xin li hôn vắng mặt ra toà án nhân dân quận 9. Tình cảm vợ chồng hơn 10 năm đã mờ tan trước sự cám dỗ của cuộc sống vật chất nơi xứ người.

---

Thời gian trôi nhanh, khi mọi liên hệ đã mất, Thịnh đã sống yên bình với hạnh phúc mới, tự dưng anh nhận được cuộc điện thoại quan trọng, từ Vũng Tàu dù bận công việc, anh vẫn xin nghỉ quay về Sài Gòn trong tâm trạng hồi hộp. 

Trong quán café tại một khách sạn hạng sang ngay trung tâm quận Nhất, Thịnh ngồi bên tách café với tâm trạng bồn chồn, mắt anh luôn hướng ra phía cửa như mong chờ ai đó. Chiếc taxi dừng lại ở sảnh, Hoài từ trong xe tự tin bước xuống, nhìn cô khá xinh đẹp, một vẻ đẹp đằm thắm của người phụ nữ viên mãn đủ thứ. Nhìn thấy vợ cũ, Thịnh tiến lại phía Hoài khẽ hỏi:

- Em uống gì anh gọi, sao không đưa Bạch Dương về cùng.

Vừa uống từng ngụm nước, Hoài vừa giải thích, con bé đang đi học không nghỉ được, đến kì nghỉ đông, cô sẽ cho con về thăm bố và bà nội. Hoài rút trong túi xách ra xấp ảnh của Bạch Dương cho Thịnh xem, ngày lên máy bay, Bạch Dương là cô bé 5 tuổi, bây giờ con gái Thịnh đã là một thiếu nữ xinh đẹp. Hoài hỏi chồng cũ:

- Cuộc sống của anh hiện nay thế nào?

Thịnh cho biết, anh đã lập gia đình được hai năm nhưng chưa có con, lau cặp kính cận xong, Thịnh khẽ hỏi vì sao Hoài dắt con bỏ sang Đức suốt bao năm khiến anh phải đi tìm. Hoài cho biết cô đã lập gia đình và có thêm một con gái, chồng cô là người Đức và rất yêu qu‎í Bạch Dương. Hoài hỏi lại Thịnh:

- Vậy anh muốn biết lí do em đưa con đi ra nước ngoài?

Bằng một giọng đều đều, Hoài cho biết, ngày đó sở ngoại vụ tổ chức cho cán bộ đi nghỉ dưỡng tại Vũng Tàu, vì muốn giới thiệu chồng mình với chị em làm cùng phòng, Hoài đã điện thoại cho Thịnh ghé khách sạn của đoàn đang nghỉ. Suốt buổi tối giao lưu hôm đó, có một người nhìn Thịnh chăm chú nhưng không nói câu nào. Không để Thịnh chờ lâu, Hoài thở dài rồi giải thích rõ hơn:

- Chị Thanh kế toán là người miền Bắc, lấy chồng xong hai vợ chồng vào Nam lập nghiệp, chắc anh không biết, chị Thanh là lớp trưởng học cùng chị Thu, người yêu cũ của anh.

Nghe vợ cũ nhắc đến Thu, Thịnh giật mình hiểu ra vấn đề, trong khi đó Hoài tiếp tục nói, nhà chồng chị Thanh ở ngay trong khu chị Thu hiện đang sinh sống nên cô biết địa chỉ. Thậm chí ngày Thịnh lên đường sang Nga du học, theo lời đồng nghiệp kể lại, người yêu cũ của Thịnh đã chịu muôn vàn đắng cay vì mang tiếng chửa hoang. Hoài cũng cho Thịnh biết, cô đã gửi cho Thu một lá thư hồi còn ở bên Đông Đức. Hoài nói đến đâu, mặt Thịnh trắng bệch ra đến đó, như vậy cuộc hôn nhân tan vỡ liên quan đến mối tình đầu thoảng qua. Nhìn thẳng vào đôi mắt của chồng cũ, Hoài nhấn mạnh:

- Mọi việc về sau em không cần nói, anh đã biết hết rồi.

Để mặc Thịnh ngồi chết lặng trong quán, Hoài bắt taxi về nhà bố mẹ đẻ.

Nghe con trai kể lại toàn bộ câu chuyện với vợ cũ, bà giáo Thanh mở tủ lấy ra chiếc hộp sắt, bà đưa cho Thịnh bức ảnh thằng Liên Xô hồi bé rồi nói:

- Thằng bé bây giờ đã 20 tuổi rồi, nếu con ra Hà Nội công tác.

Ngập ngừng giây lát bà giáo Thanh bồi hồi luyến tiếc, bà cho Thịnh biết, giá như khi còn sống, bố con không cố chấp và phản đối việc nhận cháu, chắc mọi chuyện sẽ không như bây giờ. Nghe thấy tiếng xe máy của vợ đi làm về, Thịnh cầm bức ảnh của Liên Xô rồi đứng lên đi về phòng, bà giáo Thanh ra ngoài sân cầm giúp con dâu chiếc giỏ đựng thức ăn. Kể từ ngày Thịnh cưới Hoàn, một cô giáo mầm non, cuộc sống của bà đỡ buồn hơn trước, hiềm nỗi hai vợ chồng chưa có tin vui.

---

Đang ngồi họp ở công ty, Thịnh nhận được điện thoại của từ Sài Gòn, giọng mẹ anh vô cùng hốt hoảng:

- Con xin nghỉ về ngay, nhà mình có chuyện rồi.
- Chuyện gì thế mẹ - Thịnh hỏi lại.
- Mẹ không biết đâu, con về đi mẹ sợ lắm.

Thịnh vội rời cuộc họp sớm, anh kêu lái xe đưa mình về Sài Gòn luôn. Khi về đến nhà đã gần trưa, mặc cho trời nắng chang chang, trước cửa nhà có hàng chục người đang đứng chật kín giống như có xảy ra án mạng. Thịnh lo sợ bước nhanh tới, đám đông nhìn thấy anh bèn xì xào bàn tán. Khi bước vào nhà, Thịnh thấy trong sân có bốn bác dân phòng, còn mẹ anh ngồi trong nhà đang trao đổi với hai anh công an phường. Qua câu chuyện Thịnh được biết, vợ anh dù chỉ là cô giáo mầm non, nhưng đứng ra cầm vài dây hụi chết với tổng số tiền huy động khá lớn. Mọi người tin vào Hoàn là người có nghề nghiệp đàng hoàng, chồng làm trong ngành dầu khí nên người nọ mách cho người kia. Thời gian đầu mọi việc suôn sẻ, nhưng về sau số tiền quá lớn khiến Hoàn không kiểm soát được, khi người chủ hụi chính bất ngờ tuyên bố vỡ nợ và bỏ trốn, vợ Thịnh là người trực tiếp đứng ra huy động vốn nên phải chịu trách nhiệm. Hoảng sợ do nhiều người kéo đến cơ quan gây áp lực, sau đó kéo đến tận nhà, vợ Thịnh âm thầm ôm tiền đi mất tăm. Khi biết tin Hoàn bỏ trốn, những người bị mất tiền đã kéo đến nhà để khuân đồ xiết nợ, rất may lực lượng công an và dân phòng có mặt kịp thời, nếu không mình mẹ Thịnh đành bất lực. Thịnh hỏi người công an:

- Rốt cuộc vợ tôi huy động bao nhiêu tiền vậy?

Anh công an cho biết, hiện nay mới lấy lời khai của 50 người. Tổng số tiền, vàng do Hoàn huy động cho 3 dây hụi là 750 triệu đồng và 100 cây vàng. Thịnh nhẩm tính, với giá vàng hiện nay là 512.000 đồng một cây vàng, vợ anh đã huy đồng được hơn 1,2 tỷ, một số tiền quá lớn nên anh chẳng thể chi trả giúp vợ vào thời điểm hiện nay. Do không yên tâm trước sự tức giận của các chủ nợ, Thịnh thuyết phục mẹ mình chuyển xuống Vũng Tàu sống cùng, ngôi nhà ở Sài Gòn tạm thời khóa cửa để đó. Sau khi tiếp nhận thêm hàng loạt đơn tố cáo, cơ quan công an đã phát lệnh truy nã Hoàn với tội danh “lạm dụng tín nhiệm nhằm chiếm đoạt tài sản và tội lừa đảo”.

Trải qua biến cố, bà giáo Thanh già đi trông thấy, nhiều lúc bà nắm tay con trai dặn dò như sợ Thịnh quên mất:

- Sau này nếu mẹ nằm xuống, con hay đưa bố mẹ về quê ở Hưng Yên.

Thịnh gật đầu cho mẹ mình vui lòng, quả thật nhiều lần anh hứa đưa bà về ngoài Bắc chơi nhưng bận công việc nên chưa thực hiện được. Khi Thịnh chào từ biệt mẹ mình sang Nga công tác, anh không ngờ đó là lần cuối hai mẹ con gặp nhau. Sang Nga một tuần, Thịnh nhận được tin dữ từ Việt Nam báo sang, mẹ anh đã qua đời sau một cơn đau tim. Bà ra đi không một người thân bên cạnh, có lẽ điều an ủi duy nhất, lần này ông bà sẽ được trở về Bắc đúng như ước nguyện khi còn sống.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 8


Ngồi bán hàng đến đầu giờ chiều, Thu dặn con trai trông hàng cẩn thận và không được bán chịu. Nghe lời mẹ nên cu Liên Xô gật đầu, dù ít tuổi nhưng cu cậu khá rành rẽ việc này khiến cô yên tâm. Thu dắt cu Hải Kim ra trạm xá để tiêm chủng theo lịch, khi ra đến đầu ngõ, Thu thấy có hai chiếc xích lô đi vào, cô vội bế con đứng nép bên cạnh cho xích lô đi qua. Trời nóng nhưng hai chiếc xích lô đều che mui và bịt kín phía trước bằng tấm nylon, đây là kiểu chở gái đẻ kiêng cữ gió máy. Trên đường từ trạm xá về, Thu mua cho con trai que kem mút để dỗ cu cậu nín sau khi tiêm ở tay. Hai mẹ con về đến nhà, thấy trong nhà lố nhố người đứng kẻ ngồi, cu Liên Xô đang dựa lưng vào tường mím chặt môi, Thu bước vào nhà chưa kịp hiểu chuyện gì, bỗng tiếng người phụ nữ đang ngồi ở mép giường vang lên:

- May quá hai mẹ con đã về rồi, tiện đây chị có chuyện muốn trao đổi cùng em.

Nói xong người phụ nữ đứng lên cầm tay Thu kéo ngồi xuống với mình, người phụ nữ nói như ra lệnh:

- Mấy đứa chào cô Thu chưa.

Ngay lập tức tiếng mấy cô con gái chào lí nhí khiến Thu hoang mang không thốt lên lời. Người phụ nữ đến chơi không báo trước vốn chẳng xa lạ, bà ta chính là vợ của lão Hoán, không hiểu sao hôm nay bà ta cùng ba cô con gái kéo đến nhà Thu làm gì. Đã ba năm kể từ ngày lão Hoán ôm tiền vàng bỏ trốn, Thu bặt tin lão từ đó. Như đoán được suy nghĩ của Thu, người phụ nữ ngọt nhạt nói:

- Thật ra chị và anh Hoán bén duyên vợ chồng và có với nhau ba mặt con rồi, nhưng anh Hoán luôn khát khao muốn có mụn con trai để sau này còn có đứa chống gậy, việc em sinh được một đứa con trai cho chồng chị đúng là một tin vui.

Nói đến đây, vợ lão Hoán lôi trong chiếc túi nhỏ ra gói kẹo xanh đỏ đưa cho cu Hải Kim, nhìn thấy kẹo là cu cậu cười tít mắt, chạy ra lễ phép khoanh tay xin và cầm ngay lập tức. Người phụ nữ khẽ khàng nói tiếp:

- Hai tháng trước anh Hoán đã trở về, nhưng anh nhà chị vấn vương đến thằng cu con nên bốn mẹ con quyết định đưa anh‎ sang đây để gần gũi với con trai của mình.

Trước sự kinh ngạc của Thu, đứa con gái lớn của lão Hoán đẩy chiếc xe lăn từ dưới bếp đi lên. Do lúc bước vào nhà, Thu bị bất ngờ và cuốn theo câu chuyện nên cô không kip nhận ra sự có mặt của lão Hoán. Ba năm trôi qua, nhìn lão Hoán già và ốm yếu đến mức Thu không nhận ra, lão bị liệt một bên người, rớt dãi chảy lòng thòng nhìn phát tởm. Miệng lão ú ớ muốn nói nhưng không thành lời, mụ vợ bèn đẩy xe lăn tới gần chỗ Thu và thằng cu con. Mụ vợ ghé xuống sát tai chồng rồi nói như quát:

- Thế là toại nguyện rồi nhé, từ nay ông được sống cùng với thằng con trai của mình, bốn mẹ con tôi sẽ tự rau cháo nuôi nhau.

Trước khi rời đi, mụ vợ lão Hoán đưa Thu một xấp tiền được bọc trong chiếc khăn mùi xoa cũ rồi giải thích:

- Mẹ con chị đã quyết định bán nhà vào Nam sinh sống, đây là phần của ông Hoán được hưởng, em cầm lo thuốc men và chăm sóc cho ông ấy nhé.

Thấy vợ cùng ba con vịt giời theo cách gọi của lão khi xưa chào mình rồi bỏ đi, lão Hoán chỉ ú ớ không thành tiếng trong miệng, nước mắt lão chảy dài xuống khuôn mặt nhăn nheo. Cu Hải Kim chạy lại ngó nhìn mặt lão rồi chạy ra nói với Thu:

- Mẹ ơi kinh quá.

Từ ngày có lão Hoán về chung sống, Thu vất vả hơn trước, mọi việc vệ sinh cá nhân hay tắm rửa cho lão, mình tay cô đảm nhận. Dù rất ghét lão Hoán khi xưa hay bắt mình ra cửa ngồi trông xe máy, Liên Xô vẫn xúm vào khiêng lão Hoán từ xe lăn sang chậu nước giúp mẹ. Lão Hoán tuy ốm đau nhưng hay nổi máu ghen, ngồi trong nhà hễ nghe thấy Thu cười nói với đàn ông, lão với tay lấy ấm chén hoặc chiếc cặp lồng ném ra cửa. Những lúc như vậy, Thu quay vào trong nhà quát to:

- Thế ông có muốn tôi chở về trả cho vợ con không?

Nghe thấy thế, lão Hoán trào nước mắt và ú ớ trong miệng. Tuy ốm đau bệnh hoạn, nhưng lão còn thêm phần tai quái. Không còn đủ sức quan hệ vợ chồng, hễ nửa đêm, lão thò cánh tay không bị liệt cấu véo và bóp khắp người Thu. Bực mình vì không được ngủ yên, Thu đành trải chiếu nằm ngay dưới nền nhà, còn hai đứa nhỏ nằm trên gác xép. Nhiều hôm đang ngủ, bỗng thấy người mình ướt sũng, giật mình tỉnh giấc, Thu ngửi thấy mùi khai nồng nặc bốc lên. Hóa ra lão Hoán nửa đêm buồn đi tiểu, dù có thể lấy cái bô để gần đó, nhưng lão ngồi trên giường rồi đái xuống chỗ Thu đang nằm. Vừa dọn sạch vũng nước đái của lão, Thu vừa nghĩ, đúng là nghiệp chướng. Hầu hạ được gần một năm, lão Hoán lại lên cơn co giật, lần này lão liệt giường liệt chiếu và nằm thoi thóp không cử động được. Do nằm nhiều, toàn bộ phần lưng và mông của lão bắt đầu lở loét.

Sau nhiều tuần nằm bất động, lão Hoán mở mắt ra nhìn xung quanh, không biết đầu óc lão đang nghĩ gì khi hoàng hôn cuộc đời đã dần buông.

Kể từ hôm xách ba lô tiền vàng bỏ trốn, lão vào tận Con Cuông, một huyện miền núi heo hút của tỉnh Nghệ Tĩnh. Chính trong những lần đi buôn trâu, lão đã dan díu với một người phụ nữ dân tộc Thái ở đây, họ có với nhau một người con gái. Chui rúc ở nơi hẻo lánh này, lão tin chắc công an không thể tìm ra được. Sống cùng người vợ hờ được hơn hai năm, lão bị tai biến nên người vợ hờ mua gà, mua dê và mời thầy mo về cúng thần linh nhưng không ăn thua. Nhận thấy bệnh tình của lão ngày càng xấu đi, người vợ dân tộc đã nhờ người khiêng võng đưa lão ra đường tỉnh lộ, hai mẹ con người phụ nữ dân tộc vẫy được xe tải quá cảnh từ Lào về Việt Nam. Họ khiêng lão lên thùng xe và chở về Hà Nội theo địa chỉ ghi ở chứng minh thư. Khi tìm được đến nhà lão ở làng Khương Thượng, người vợ hờ đã nói với vợ con lão:

- Mình đã cưu mang gần ba năm rồi, bây giờ là lúc lão cần trở về với gia đình.

Mặc cho vợ con lão Hoán tròn mắt vì kinh ngạc, người phụ nữ dân tộc Thái cùng con gái vẫy xích lô ra bến Kim Liên cho kịp bắt xe về quê. Lão Hoán được vợ con chăm sóc trong hai tháng, họ gọi bác sĩ đến nhà châm cứu bấm huyệt, tuy nhiên vị bác sĩ nói rõ, bệnh tình của lão chỉ có thể duy trì tình trạng như vậy. Sau khi bàn bạc, vợ con lão Hoán đã thuê xích lô chuyển đến nhà Thu, chiêu này họ học theo cách của cô vợ hờ người dân tộc Thái.

Thấy lão Hoán nằm thoi thóp chưa chết được, mọi người khuyên Thu mời sư thầy về tụng kinh niệm Phật để lão ra đi cho mát mẻ. Hôm sư thầy đến tụng kinh cùng các bà vãi, đang nằm im lìm, bỗng lão Hoán mở mắt rồi ứa lệ khi nghe thấy tiếng kinh sám hối. Sau ba ngày tụng niệm, lão Hoán không ăn, không uống nhưng vẫn chưa chết, theo lời mấy bà vãi, do lão nghiệp chướng quá nặng nên mới vậy. Có người khuyên Thu dỡ ba viên ngói để ánh mặt trời rọi xuống mặt, có vậy lão mới rũ bỏ được bụi trần.

Nghe mọi người nói vậy, Liên Xô vội chạy sang nhà hàng xóm mượn thang rồi nhanh nhẹn trèo lên dỡ bốn viên ngói đúng vị trí mặt lão Hoán. Có lẽ thấu hiểu nỗi khổ của mẹ, Liên Xô muốn lão nhanh chết cho mọi người đỡ khổ. Không biết do các buổi cầu kinh tụng niệm, hay việc dỡ mấy viên ngói, sau đó bốn ngày, lão Hoán đã về với ông bà tổ tiên. Đám tang của lão Hoán thiếu vắng bà vợ cùng ba con vịt giời, theo cách gọi của lão khi còn sống, dù đã nhờ người hỏi han, Thu không thể liên lạc được họ. Ít ra lão Hoán được ngậm cười nơi chin suối, khi đưa lão xuống nghĩa trang Văn Điển, cu Hải Kim chít khăn tang và chống gậy theo sau quan tài, đúng như tâm nguyện muốn có thằng cu chống gậy và nối dõi tông đường. Hôm làm cơm cúng 100 ngày cho lão Hoán, trong lúc Thu đang lúi húi trong bếp, bỗng có tiếng gọi to ngoài cửa:

- Cô Thu ra nhận thư nhé.

Rút phích bếp điện chạy lên nhà, thoáng nhìn bức thư, Thu giật mình thảng thốt.

---

21 giờ tối, đang ngồi kiểm tra lại sách vở của Hải Kim, bỗng có ánh đèn pha ô tô tải rọi thẳng hiên nhà, Thu vội chạy ra mở cửa đứng đợi. Chiếc xe tải lùi đit vào gần cửa thì dừng lại, Liên Xô mở cửa nhảy xuống từ bên ghế phụ. Thấy con trai nên Thu mừng rỡ hỏi:

- Sao hôm nay về muộn thế ?

Liên Xô làu bàu kể, do hôm nay phải làm luật nhiều, từ Tân Thanh đến Đồng Bành, khi về tới cầu Đuống vẫn bị chặn lại làm luật. Đạt là lái xe xuống khỏi ca bin, thằng Liên Xô mở khóa thùng xe, bên trong chất đầy các thùng bia Vạn Lực của Trung Quốc. Sau khi chất hết chỗ bia vào nhà, Đạt và Liên Xô ra ngay quán phở đầu ngõ ăn tối. Chưa đến 5 giờ sáng, Liên Xô cùng lái xe chạy về hướng đê La Thành, nơi đó có một kho phế liệu đồng các loại được thu gom từ nhiều nguồn. Không riêng xe tải của Đạt và Liên Xô, trên đường quốc lộ từng đoàn xe chất đầy phế liệu đồng từ Hà Nội nối đuôi nhau chạy lên Lạng Sơn rồi qua cửa khẩu sang Trung Quốc bán. Sau đó đoàn xe quay về Việt Nam khi đã chất đầy bia Vạn Lực, xe đạp Phượng Hoàng và đủ thứ hàng tiêu dùng khác nhau. Từ ngày đi phụ xe, Liên Xô rắn rỏi và già hơn trước tuổi rất nhiều so với lũ bạn cùng trang lứa.


Đưa Hải Kim đến trường xong, Thu quay về nhà, cô bán bún và ghi sổ giao nhận khi các đại lý đến nhận bia, loại bia Vạn Lực hiện đang làm mưa, làm gió ở Hà Nội và hầu khắp các tỉnh lân cận. Đám cưới, đám tang, hay bất kể cuộc tụ tập nào, nếu thiếu vài chai bia Vạn Lực, mọi người chê là nhạt miệng và kém sang. Bia nhập về bao nhiêu, được tiêu thụ hết bấy nhiêu. Trừ mọi chi phí, mẹ con Thu để dành được một khoản tương đối. Rút kinh nghiệm xương máu từ vụ vỡ quỹ tín dụng nhân dân năm 1989, hễ có tiền là Thu mua vàng cho vào ống bơ rồi đem chôn ngay dưới bếp cho chắc ăn. Hồi đó khi vợ lão Hoán dúi vào tay Thu xấp tiền được bọc trong khăn mùi xoa, cô đã không động đến một đồng nào rồi đem gửi tại quỹ tín dụng nhân dân với mục đích lấy tiền lãi trang trải cuộc sống. Bẵng đi một thời gian, Thu nhớ mãi sáng hôm đó đi chợ về, cô thấy bà con đứng đông nghịt trước quỹ tín dụng nhân dân nơi mình gửi tiền. Ghé vào hỏi han, Thu tá hỏa khi biết các quỹ tín dụng nhân dân đều bị vỡ nợ, bản thân người cầm đầu ôm tiền bỏ trốn. Của đau con xót, Thu choáng váng và lăn ra ốm mất hai tuần, tay trắng lại hoàn tay trắng, việc mua ti vi cho con chỉ là ước mơ, vì ham lãi suất nên khi bán lợn,Thu dồn hết tiền đem gửi cho quỹ tín dụng để lấy lãi. Từ sau lần đó, Thu đã thực hiện theo đúng câu “đồng tiền liền khúc ruột”.

Trong số khách quen hay ghé hàng ăn sáng, uống trà chén khi rảnh rỗi có Đạt, cậu này vốn dân lái xe đường dài chạy tuyến Bắc Nam. Sau ngày mở cửa biên giới Việt Trung để giao thương, Đạt chuyển sang chở hàng tuyến Hà Nội – Lạng Sơn, công việc nhanh có tiền không phải chạy quá xa như hồi trước. Thấy Liên Xô nhanh nhẹn tháo vát nên Đặt nhận làm phụ xe cho mình, công việc bê vác thì Liên Xô làm rất khỏe và nhiệt tình, từ khi Liên Xô đi phụ xe, Thu đã nảy ra việc nhận làm tổng đại lý bia cho khu vực cầu Giấy, đường Láng, Ngã Tư Sở và khu Thanh Xuân. Khi bia được chuyển về nhà, Thu móc nối với các chủ vựa sắt thép phế liệu trên đường đê La Thành để thu gom các loại đồng phế liệu, mặt hàng đang rất được phía Trung Quốc ưa chuộng và trả giá cao, nhờ vậy chuyến hàng nào cũng có lãi. Thấy con trai vất vả sớm khuya, Thu hay động viên:

- Thôi con chịu khó vất vả một thời gian nữa, nếu chán làm phụ xe thì đi học nghề, mẹ đưa vốn mở cửa hàng.

Liên Xô nghe xong chỉ biết gãi đầu gãi tai, do không biết mình thích làm nghề gì. Nhiều lúc thấy mẹ hỏi nhiều quá, Liên Xô bộc bạch:

- Hay con sắm xe xích lô, rồi hành nghề như ông ngoại.

Nghe con trai nói vậy, Thu rớm nước mắt vì nhớ tới một thời cơ cực của cha mẹ ngày trước. Sợ mẹ buồn, Liên Xô bèn an ủi:

- Thật ra bây giờ xe xích lô lọng vàng để chở khách du lịch và phục vụ các đám ăn hỏi thôi, không phải chở hàng vất vả như ông ngoại hồi xưa.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 9


Trong số khách quen thường ghé quán, ông Minh thường xuyên đến ăn sáng tại quán của Thu, nghe nói trước khi về hưu, ông Minh là cán bộ của tỉnh Hà Bắc vừa chuyển về khu này được vài năm. Ông Minh góa vợ đã lâu, có hai người con đều thành đạt. Cô con gái lớn bằng tuổi Thu hiện đang công tác trong ngành ngân hàng, hiện nay họ sinh sống trong Nam được gần mười năm, cậu con trai thứ hai lấy vợ và ở trên phố. Về hưu sống một mình nên rảnh rỗi, buổi sáng tập thể dục xong, ông Minh ghé quán làm tô bún, sau đó mua báo về đọc. Chiều đến, ông ra quán nước gọi ấm trà rồi tán chuyện cùng ông sửa xe hay ngồi chơi cờ cùng ông đạp xe xích lô. Sau này thành chỗ thân quen, ông và Thu hay tâm sự với nhau khi quán vắng khách, chính ông đã cho Thu vay số tiền tương đối lớn khi cô nhập bia Vạn Lực của Trung Quốc về phân phối. Dù biết ông Minh xấp xỉ tuổi của bố mình, nhưng Thu nhận thấy, so với lũ đàn ông cô từng quen biết, ông Minh dù có tuổi vẫn là người nho nhã lịch duyệt và có phong độ hơn hẳn. Điều cô cảm thấy còn vướng mắc chính là thái độ của Liên Xô và hai người con của ông Minh, không biết bọn họ sẽ phản ứng thế nào.

Thấu hiểu được tâm sự của Thu, ông Minh quả quyết:

- Em yên tâm, anh sẽ nói chuyện nghiêm túc với con trai, con gái, con dâu lẫn con rể anh nhằm đả thông tư tưởng chúng nó.

Liên Xô đoán được tình ‎cảm của hai người, cậu trở lên lầm lì ít nói hơn hẳn, hễ thấy mặt ông Minh liền tránh đi chỗ khác, việc này khiến Thu cảm thấy khó xử. Thu chợt nghĩ, năm nay cô đã ngoài 30 tuổi, việc cần có một bờ vai nương tựa trong cuộc sống, hay có người để tâm sự mỗi khi đêm về là khát khao cháy bỏng. Ngày xưa Thu chớm yêu bố của cu Liên Xô đã phải chia xa, đến bố thằng Hải Kim cũng vậy, mỗi lần thỏa mãn xong, lão Hoán lại biến về với vợ con. Thậm chí lúc sinh thằng Hải Kim, lão chưa một lần ở lại thức đêm giúp cô chăm con, nghĩ đến lão Hoán, tự dưng cô thoáng rùng mình.

Trưa nay ngồi suy nghĩ, Thu chợt nhớ đến bức thư dạo nào. Mở khóa tủ, cô lấy ra bức thư có con tem in cảnh lâu đài khá đẹp của châu Âu, phần người gửi có ghi tên Nguyễn Thị Thanh Hoài địa chỉ thành phố Dresden Cộng Hòa Dân Chủ Đức. Trong thư người phụ nữ giới thiệu vắn tắt là vợ của Thịnh, điều này khiến Thu bất ngờ và sửng sốt. Hoài cho Thu biết, trước khi lấy Thịnh, cô không biết chồng mình đã có con ngoài giá thú là Liên Xô, gia đình Thịnh cũng không biết Thu đang sống ở đâu ngoài Hà Nội. Bức thư được viết kín 8 trang giấy, trong đó người phụ nữ nhận là vợ Thịnh đã giãi bày mọi nỗi niềm tâm sự. Cuối thư Hoài khuyên Thu nên cho Liên Xô vào Sài Gòn rồi xuống Vũng Tàu nhận cha, Hoài ghi rõ địa chỉ cơ quan Thịnh ở Vũng Tàu cho mẹ con Thu được biết. Giữa lá thư, Hoài kẹp 500 DM để mẹ con Thu có chút tiền làm lộ phí vào Nam. Cho đến bây giờ, Thu không hiểu làm sao Hoài có địa chỉ của mẹ con cô, còn việc Hoài phát hiện ra thằng Liên Xô là con rơi của Thịnh khiến Thu ngạc nhiên. Đang miên man theo dòng suy nghĩ, ngửi thấy mùi nước hoa quen thuộc, cô quay lại đã thấy ông Minh tay cầm bó hoa đi vào nhà. Ông hồ hởi nói:

- Anh phải lên tận Quảng Bá mới mua được bó hoa Dơn này, em đưa lọ pha lê tiện tay anh cắm hoa luôn.

Nhà vắng người vì cu Hải Kim đi học chưa về, Liên Xô đang nhập hàng bên kia biên giới, tự nhiên Thu muốn nghỉ buổi bán hàng chiều nay. Như đọc được suy nghĩ của cô, ông Minh nhanh nhẹn ra chốt cửa lại.

---

Dù cơn bão số đã tan, nhưng ảnh hưởng của hoàn lưu bão nên mưa vẫn xối xả, nhìn nước ngập ngoài ngõ đã mấp mé sát hiên nhà, Thu vội lấy tấm ván gỗ chặn ngay ngoài cửa để xe máy chạy qua không làm tràn nước vào nhà. Thấy con trai cầm ô lội mưa ra đầu ngõ, Thu hỏi:

- Mưa gió này còn đi đâu vậy con?

Hải Kim quay lại nói:

-Con ra đầu ngõ đổi băng video về xem cho đỡ buồn.

Ba mẹ con ăn tối xong thì trời ngớt mưa, cu Hải Đăng luôn miệng hỏi sao bố lâu về, miệng hỏi thế nhưng khi thấy anh trai bật phim chưởng bộ, cu cậu chạy ra ngồi trước tivi chăm chú xem. Dọn dẹp xong, Thu ngồi xem với hai con, hàng xóm đã quen lệ, tối nào cũng sang xem nhờ. Nhiều nhà trong xóm có tivi, nhưng mọi người vẫn thích sang nhà Thu xem vì cô là người đầu tiên mua tivi JVC 21 inch màu, xem vừa nét lại có âm thanh rõ ràng. Nhìn trước cửa nhà lênh láng nước, Thu nhớ hồi sinh Hải Kim, năm đó do ảnh hưởng của mưa bão nên khắp Hà Nội ngập trong biển nước, chính Thu phải bế thằng Hải Kim cùng Liên Xô ngồi trên gác xép suốt ba ngày khi dưới nhà đã ngập trong nước hơn một mét. Hồi đó nếu không có mấy phong lương khô cùng hơn chục gói mì miliket do lão Hoán mua dự phòng, chắc ba mẹ con chết đói. Lần sinh cu Hải Đăng, Thu cảm thấy ấm lòng nhất vì người đưa cô đến viện không phải là bố mẹ mình, lần duy nhất trong ba lần sinh nở, cô được cha của đứa bé đưa vào bệnh viện phụ sản và tự tay chăm sóc cho Thu suốt ba ngày nằm viện. Điều Thu băn khoăn duy nhất là câu cửa miệng “tam nam bất phú”. Việc thằng Liên Xô dọn ra ở hẳn bên ngoài khi cô mang thai cu Hải Đăng khiến cô phiền muộn.

Sáng sớm tinh mơ, ông Minh đạp xe ra đầu phố mua phở cho hai mẹ con, ông dặn luôn:

- Hai mẹ con dậy ăn sáng, chút anh đèo Hải Đăng đi nhà trẻ rồi về coi thợ sửa lại nhà cho đỡ ẩm mốc.

Nghe chồng nói vậy Thu ưng thuận ngay, còn vài tháng nữa là bước sang năm mới Đinh Sửu 1997, cô nhẩm tính, tuổi 40 đã cận kề trong khi mọi việc vẫn còn dang dở. San bánh phở sang bát bé cho con trai, sau đó cô dùng kéo cắt nhỏ bánh phở và chan nước dùng vào rồi đưa cu Hải Đăng tự xúc ăn. Do Hải Kim phải đi học từ sớm, Thu đưa tiền cho con trai mua quà sáng trên đường đến trường. Nhiều lúc Thu tự hỏi, sao mấy đứa con không được thừa hưởng gien từ bố chúng nó. Thằng Liên Xô dù cận từ bé như Thịnh, nhưng ngoài cặp kính ra, cu cậu không hề có điểm gì giống bố, học hành không qua được cấp một. Thằng Hải Kim thì ngược lại, dù mang dòng máu của lão Hoán trâu, suốt 6 năm học, hầu như năm nào cũng đạt danh hiệu học sinh giỏi, thậm chí còn được vào đội tuyển của trường đi thi học sinh giỏi cấp thành phố. Riêng cu Hải Đăng được yêu chiều nhất nhà vì thể trạng không được tốt, trái ngược ông Minh dù bước sang tuổi 65 còn khỏe mạnh và tráng kiện, nhiều thanh niên không chắc đã theo được.

Bốn năm trước, khi nghe Thu báo tin mình đã mang thai, ông Minh mừng rỡ nên  đã tổ chức cuộc họp gia đình để thông báo cho con trai, con dâu, con gái và cậu con rể. Trong buổi họp mặt, thấy không khí có vẻ căng thẳng, cậu con rể ông Minh hiện là quan chức ngành ngân hàng khẽ nói:

- Chuyện này đúng là hơi bất ngờ, nhưng con nghĩ dù sao bố đã có sự lựa chọn của riêng mình rồi, con sẽ ủng hộ.

Thấy chồng nói vậy, con gái ông Minh đứng bậy dậy nói gay gắt:

- Bố tằng tịu với ai không cần biết, nhưng với con Thu thì không ổn, nó không chồng lại có hai đứa con, chứng tỏ loại đó không lương thiện gì. Nó bằng tuổi con, vậy bố định rước về làm mẹ kế, con không bao giờ chấp nhận, con nghĩ chắc gì cái thai là của bố.

Nghe xong ông Minh chỉ muốn cho con gái cái bạt tai vì uất quá, nhưng ông cố kìm nén cơn giận rồi quay sang nhìn vợ chồng anh con trai xem chúng có suy nghĩ gì. Thấy bố chồng nhìn mình, người con dâu vội nói ngay:

- Việc này con không có ý kiến gì đâu, bố tham khảo chồng con là được.

Thấy vợ nhắc khéo, anh con trai dụi tàn thuốc lá rồi thủng thẳng nói:

- Mẹ con mất hơn hai chục năm rồi, bố gà trống nuôi con rồi suốt thời trẻ khỏe, bây giờ về già sống vò võ một mình không phải là điều hay. Con mong bố tìm được một người đứng tuổi, tâm đầu ý hợp để nương tựa nhau lúc tuổi già, ai ngờ bố có con với người trẻ quá, rồi sau này lâm vào cảnh cha già con cọc, quả thật nhìn trước thấy bố như vậy, con không an lòng.

Thuyết phục hai con không được, ông Minh quyết định bán ngôi nhà đang ở, sau khi chia phần cho hai người con, phần còn lại ông đưa cho Thu một nửa số tiền, nửa còn lại ông thuê thợ về xây thêm hai tầng và mua sắm nhiều đồ dùng gia đình như tivi, tủ lạnh. Khi Thu sinh con trai, ông đặt tên con là Hải Đăng.

Sống với nhau thấm thoắt được 4 năm, Thu cảm thấy an lòng bên ông Minh, việc kiếm được một tấm chồng chu đáo và hào hiệp quả không dễ. Ông Minh luôn dành thời gian để kèm cặp và phụ đạo thêm cho cu Hải Kim trong học tập. Tuy nhiên Thu vẫn canh cánh trong lòng chuyện cu Liên Xô, khi biết ông Minh sẽ dọn về ở cùng mấy mẹ con, Liên Xô đã nói:

- Dù bác Minh có xây thêm vài tầng, con vẫn không thích sống chung nhà với người lạ.

Mặc cho Thu nhỏ to tâm sự lẫn van nài, Liên Xô kiên quyết xách va ly ra khỏi nhà bắt đầu cuộc sống tự lập khi bước sang tuổi 21. Do theo xe chở hàng tuyến Hà Nội - Lạng Sơn không còn kiếm được như trước, Liên Xô cùng lái xe đã chuyển sang chuyên chở vật liệu xây dựng cho các công trình. Nhu cầu xây dựng và sửa chữa nhà cửa tăng cao, công việc của Liên Xô bận tối mặt. Suốt mấy năm trời, cậu chỉ ghé về qua nhà vào dịp tết, ăn cùng mẹ và hai đứa em được bữa cơm rồi mất hút. May cho Thu, khi vắng Liên Xô, mọi việc trong nhà được chồng cô sắp đặt chu đáo. Với mức lương hưu cao, cộng với khoản tiền tiết kiệm, ông đỡ đần cho Thu nhiều trong cuộc sống. Điều quan trọng nhất, hàng đêm Thu có người bầu bạn tâm sự và sẻ chia nhiều tâm sự thầm kín, cô không còn chịu cảnh cô đơn như trước.

Sáng nay ông Minh lên UBND quận nghe nói chuyện về tình hình thời sự thế giới, ngoài ra báo cáo viên nói về thành công của đại hội Đảng lần thứ VIII. Trên đường về, chợt nhớ Thu thích ăn món chả nhái, ông liền đạp xe vào làng Khương Thượng để mua. Kể từ ngày chung sống cùng Thu và chăm thằng cu Hải Đăng, hai đứa con ông không một lời hỏi thăm đến bố, thi thoảng cậu con rể trong miền Nam hay cô con dâu có gọi điện hỏi ông cho phải phép. Nhà ông có lắp điện thoại bàn, do muốn tránh cho các con khó xử khi gọi điện gặp Thu nhấc máy, dù không có nhu cầu nhiều, ông vẫn sắm con điện thoại Startac X để tiện liên lạc.

Bán hàng xong đã gần trưa, Thu chuẩn bị cơm nước để chồng và cu Hải Kim đi học về ăn cùng, Hải Đăng được gửi trường mẫu giáo đến chiều mới phải đón về. Do nắng nóng, liên tục có người chạy sang mua đá về pha nước giải khát, chồng cô mua cho ba mẹ con chiếc tủ lạnh Saratop, hóa ra nó đem lại một nguồn thu nhập khá tốt, nhiều hàng chè đỗ đen luôn đặt Thu chạy đá từ hôm trước để có đá bán hàng. Tiếng điện thoại bàn vang lên, cô nhấc máy nghe vì đoán chắc mấy bà bán chè ngoài phố đặt thêm vài khay đá như mọi khi, hoặc Liên Xô gọi về, tuy không nói ra miệng, Thu luôn mong điện thoại của con trai lớn. Hải Kim đi học về, vừa vào đến cửa, cu cậu hốt hoảng khi thấy mẹ nằm ngất lịm bên chiếc điện thoại bàn đang tút dài.

Tác giả Bùi Ngọc Phúc

Phần 11


Hà Nội đón cơn gió mùa đông bắc đầu tiên của năm, tiết trời se lạnh dường như mọi người vội vàng hơn ngày thường, từng đợt gió thổi khiến mặt nước Hồ Tây nổi sóng. Tại chùa Kim Liên, sau khi dâng hoa cúng Phật tại gian tam bảo, bà Thu lặng lẽ ra chiếc ghế đá kê ngay ngoài sân chùa ngồi đợi. Khi xe taxi đỗ gần cổng chùa, bà thấy rõ người tình một thuở từ trên xe bước xuống, ngày chia tay cả hai còn rất trẻ, khi gặp lại mái tóc đều pha sương. Hai người đều bối rối nhìn nhau trong giây phút gặp mặt, sở dĩ bà hẹn ông Thịnh tại chùa Kim Liên, bởi chính tại đây, chàng sinh viên năm nào đã thề non hẹn biển với cô nữ sinh trung học là bà. Thời gian như ngừng trôi nơi cửa Phật thanh tịnh, bằng giọng nhẹ nhàng nhưng chất chứa đầy cay đắng, bà Thu chậm rãi kể cho ông Thịnh nghe những gì bản thân cùng gia đình đã trải qua vào thời gian đó. Giai đoạn tủi nhục và đắng cay như một thước phim quay chậm dần hiện về qua từng câu nói, bà Thu ngừng kể đã lâu, ông Thịnh lặng người tháo kính ra khỏi mắt để lau những hơi nước làm mờ đi tầm nhìn. Nhìn ánh nắng dần tắt, bà Thu nhẹ nhàng nói:

- Người trí thức như các ông rất hèn, luôn đổ tại hoàn cảnh nên không dám đối mặt với thực tế. Thằng Liên Xô sẽ cảm thấy thế nào khi thấy ông đến nhận cha con sau từng đó năm, gia phả nhà ông lẫy lừng toàn người tài cao học rộng, trong khi Liên Xô tài hèn sức mọn sao dám chen vào đó được.

Bỏ mặc ông Thịnh ngồi lại sân chùa, bà Thu đạp xe về nhà lo cơm tối cho mấy đứa con và cháu của mình, bóng bà khuất dần sau làn sương khói bốc lên từ Hồ Tây lộng gió.

---

Gần 6 giờ sáng nhưng công viên Thống Nhất đã đông nghẹt người đi tập thể dục, từng tốp thuộc đủ các lứa tuổi thong thả đi bộ quanh hồ bảy mẫu. Đám thanh niên trẻ khỏe chạy với tốc độ trung bình, ở nhiều khu vực khác có nhiều phụ nữ tập thể dục theo tiếng nhạc phát ra từ chiếc đài cát sét hoặc tiếng hô của huấn luyện viên. Ngồi ở ghế đá ngay gần mép hồ, ông Thịnh lặng lẽ quan sát một nhóm phụ nữ trung niên, các bà đang nhảy theo điệu rumba sôi động. Ánh mắt của ông chăm chú quan sát từng động tác của người phụ nữ xấp xỉ 60 nhưng vẫn đẹp và nhanh nhẹn, khi kim ngắn đồng hồ trên tay chỉ sang đúng số 7, các bà nghỉ tập rồi tỏa ra mọi hướng. Ông Thịnh lập cập mở chiếc bình ủ mang theo từ sáng vội rót ra một cốc nước còn ấm, đợi bà Thu lại gần, ông đưa cốc nước rồi nói:

- Bà uống cốc nấm Linh chi cho ấm.

Đưa cho bà Thu chiếc khăn tay mới tinh để lau mồ hôi trên mặt, ông khẽ hỏi:

- Sáng nay tôi muốn mời bà lên phố cổ chơi được không?

Khẽ lắc đầu, bà Thu nói luôn không cần suy nghĩ:

- Các cháu tôi hôm nay nghỉ học nên tôi phải về chăm chúng.
- Thế chuyện kia bà đã nói gì chưa.

Bà Thu lắc đầu nhẹ nhàng nói:

- Thôi hãy để mọi việc như nó vẫn vậy.

Không để ông Thịnh nói tiếp, bà Thu đứng lên dắt xe đạp hướng ra phía cổng công viên. Ông Thịnh nhìn theo đến khi không còn thấy bóng của bà Thu, ông đứng dậy bước ra cổng bắt taxi về bên khu đô thị Ecopark. Ngồi trên xe trở về nhà, ông ngậm ngùi nhớ lại một thời đã qua, ngày đó ông là chàng sinh viên năm thứ nhất của trường đại học Tổng hợp Hà Nội, bà Thu là cô bé học sinh lớp 10. Chính ông trước khi sang Liên Xô du học đã chép tặng cô bé Thu bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ”* của nhà thơ Hàn Mạc Tử vào sổ tay thay lời lưu bút với những câu đầy da diết:

"Mơ khách đường xa, khách đường xa
Áo em trắng quá nhìn không ra...
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh
Ai biết tình ai có đậm đà?"

Vào tối mùa đông năm 1974, khi chuyến tàu liên vận quốc tế chạy qua cầu Long Biên lên Đồng Đăng rồi qua Trung Quốc để từ đó đoàn du học sinh sang Liên Xô học tập, cuộc đời của đôi bạn trẻ chính thức rẽ sang hai hướng hoàn toàn khác nhau. Đúng 40 năm sau kể từ cuộc chia tay năm nào, họ có dịp gặp lại nhau trong hoàn cảnh khá trớ trêu.

---

Ở tuổi 80 nhưng cụ Minh vẫn khỏe mạnh minh mẫn, hàng ngày cụ tự mình lau dọn mấy gian từ đường rồi chống gậy đi chơi quanh làng. Quê hương cụ có truyền thống cách mạng từ xa xưa, đội thiếu niên du kích xã Đình Bảng được vào sách văn học. Tết này con cháu họ mạc và dân làng sẽ tổ chức lễ mừng thượng thọ cho các cụ vào tuổi 80, cụ Minh còn vinh dự nhận huy hiệu 55 năm tuổi Đảng. Theo lệ cũ của làng xã, cỗ khao không thể thiếu món thịt chuột đồng, đặc sản nức tiếng quanh vùng Từ Sơn.

Cụ Minh chống gậy từ nhà văn hóa thôn trở về, nhìn thấy cánh cổng mở toang, bước vào trong sân, cụ thấy xe máy biển 29 và nghe có tiếng người cháu họ đang nói chuyện với ai trong gian từ đường. Linh tính như mách bảo điều gì, cụ chống gậy bước gấp gáp tới bậc thềm tam cấp, trời đêm qua có mưa khiến nền sân gạch có rêu trơn trượt, cụ Minh mất thăng bằng ngã sấp mặt.

---

Được cô con gái dìu ra ngồi bên hiên nhà sưởi nắng, cụ Minh thấy ấm áp hơn ngồi trong nhà dù đắp chăn. Từ ngày về hưu, con gái cụ thường xuyên về chăm sóc bố già, mọi hiềm khích xưa đều bỏ qua, con trai và con dâu cũng vậy. Tranh thủ lúc cụ chưa ngủ gà gật, bà con gái bèn hiến kế, con nghĩ kĩ rồi, việc cậu Hải Đăng có phải là giọt máu gia đình mình hay không cần phải làm xét nghiệm ADN, nếu bố đồng ý, con sẽ tiến hành luôn. Dù con gái nói xong, cụ Minh có vẻ đăm chiêu suy nghĩ, bởi từ sau lần bị ngã, cụ hạn chế đi lại nhiều do sức khỏe ngày một kém. Con gái cụ nói tiếp:

- Mấy đứa con gái của con đang tuổi yêu đương, sự đời trớ trêu, nếu không xét nghiệm huyết thống, biết đâu lại xảy ra cơ sự chú yêu nhầm cháu thì đúng là vô phúc mục mả.

Nghe con gái nói vậy, cụ Minh gật đầu đồng ý, chỉ đợi có vậy, bà con gái lấy chiếc kéo cắt một nhúm tóc bạc và bấm thêm móng tay của cụ cho vào túi nylon. Ánh nắng sớm chiếu vào thân hình già nua của cụ già đã bước sang tuổi 84, như thường lệ, cụ Minh ngủ gà gật bên hiên nhà, thời gian như lắng đọng và ngừng trôi trong khung cảnh trầm mặc này. Nhờ sự hợp tác của Hải Đăng, sau đó ít lâu đã có kết quả xét nghiệm ADN. Tay cụ Minh run run vì xúc động khi cầm tờ kết quả xét nghiệm do con gái trao cho, cuối cùng cụ đã trút bỏ được gánh nặng trong lòng suốt 15 năm. Những giọt nước mắt chảy dài trên khuôn mặt già nua, cụ ân hận vì đã vắng mặt bao năm trong cuộc đời con trai mình, đúng vào giai đoạn đứa trẻ cần có sự dìu dắt của người cha.

Bốn năm trước tại đền Đô nơi thờ tám vị vua triều Lý được nhiều khách trong và ngoài nước đến thăm viếng bởi nằm trong chuỗi sự kiện kỉ niệm ngàn năm Thăng Long – Hà Nội. Chính Hải Kim khi biết em trai hay dẫn đoàn về đền Đô đã rủ em trai hỏi thăm nhà cụ Minh, Hải Kim tuy không phải con đẻ nhưng được cụ Minh kèm cặp trong việc học hành rất nhiều, trân trọng nghĩa cử đó nên Hải Kim vẫn muốn em trai tìm và nhận bố. Do cụ Minh là người có tiếng trong vùng, việc tìm nhà cụ ở Đình Bảng không quá khó với hai anh em. Sau hơn chục năm xa cách, cuộc gặp mặt lại có tình huống bất ngờ, cụ Minh do bất cẩn đã ngã ngay bậc thềm nhà khiến hai anh em Hải Kim và Hải Đăng vội chạy ra bế cụ vào nhà. Ngày cụ dứt áo bỏ đi, Hải Đăng là thằng bé 4 tuổi, bây giờ đã thành chàng sinh viên cao lớn. Nhìn Hải Đăng giống mình thủa còn thanh niên, cụ Minh thấy hối hận trong lòng nên nắm chặt tay Hải Đăng mà không nói lên lời.

Từ sau lần gặp mặt đó, hàng tháng Hải Đăng phi xe máy về thăm cụ Minh. Bà Thu biết việc con mình hay về Từ Sơn thăm cha nhưng không nói gì, khi con trai thông báo kết quả xét nghiệm ADN cho thấy Hải Đăng cùng huyết thống với cụ Minh, bà đã bật khóc. Có lẽ giống như cụ Minh, bà đã trút bỏ được nỗi niềm sâu kín đè nặng tâm can suốt mười mấy năm qua. Cụ Minh ra đi trong thanh thản sau đó vài tháng, bà Thu đưa con trai về chịu tang theo đúng đạo lý. Sau đám tang, con trai và con gái cụ Minh đón tiếp bà Thu chu đáo như với bậc bề trên, có lẽ thời gian đủ dài làm người ta bao dung hơn và không còn thành kiến như trước kia.

Sau nhiều tuần cân nhắc, bà Thu quyết định tổ chức buổi gặp mặt giữa ông Thịnh và Liên Xô. Việc đồng ý để hai cha con gặp nhau, có lẽ xuất phát từ chính việc nhận cha của cậu út. Bà Thu mở điện thoại tìm số của ông Thịnh rồi bấm máy gọi, đầu bên kia tiếng nhạc chờ vang lên bài hát “Đôi bờ” nổi tiếng của Nga:

"Đêm dài qua, dưới mưa rơi, em mong chờ anh tới
Cây cỏ hoa như nói nên lời em hạnh phúc nhất đời
Lòng em riêng biết có yêu anh, giữa tình đôi lứa ta,
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa.
Trên dòng sông, sóng đôi nhau, thiên nga đùa trên sóng
Bên bờ sông vai sánh vai nhau, đôi đôi bước theo dòng
Mình em riêng đứng ngóng trông anh, với tình yêu thiết tha
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa.
Đêm dần qua ánh ban mai đang lan tràn dâng tới.
Trên bờ sông soi bóng em dài, xa xa phía chân trời.
Mình em riêng thắm thiết yêu anh, với niềm tin thiết tha.
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa.
Mình em riêng thắm thiết yêu anh, với niềm tin thiết tha.
Một dòng sông sóng nước long lanh, đôi bờ đâu cách xa."

Hết
----------------

Hà Nội, ngày 31.05.2019
Tác giả Bùi Ngọc Phúc