Kể từ khi đại dịch Corona bùng phát, điện thoại, máy tính đã trở thành cánh cửa sổ để chúng ta giao tiếp với thế giới bên ngoài khi phải giãn cách xã hội. Chúng ta họp hành, gặp gỡ, trò chuyện với nhau qua video call, chăm sóc, hỏi han gia đình, bạn bè, thú cưng cũng qua video call.

Cách đây 1 tháng, Zoom hầu như chỉ là một kẻ vô danh bên ngoài thế giới CNTT và một số doanh nghiệp. Nhưng bây giờ, ta thấy Zoom ở khắp mọi nơi: các trường học, bệnh viện, cơ quan... Điều này thật đáng ngạc nhiên, bởi thị trường các ứng dụng hội họp trực tuyến đã bão hòa với những tên tuổi lớn. Tuy nhiên, bằng cách nào đó, trong vài tuần qua, Zoom đã trở thành một thứ "biểu tượng" cho video call và hội họp trực tuyến.

Vậy, thứ "Ma thuật" này là gì?

Khi tôi hỏi mọi người tại sao họ sử dụng Zoom, hầu hết mọi người đều bảo rằng bởi nó "dễ sử dụng". Ngay cả các đối thủ Zoom cũng nói điều này. Jim Mercer - làm việc tại GoToMeeting đã nói khi lần đầu tiên thử Zoom: "Một cú nhấp chuột, chúng tôi đã có thể tham gia và có 25 nguồn cấp dữ liệu của những người tham gia cùng một lúc". Nhà nghiên cứu bảo mật Jonathan Leitschuh đã bị mê hoặc bởi cách "một tính năng đơn giản đến đáng kinh ngạc" mà Zoom đã làm được.

Thế nhưng, chính câu trả lời này lại khiến Zoom trở thành mối lo ngại trong cộng đồng bảo mật từ tháng 7 năm ngoái. Mùa hè năm ngoái, Leitschuh đã phát hiện ra phần mềm được cài đặt bí mật Zoom để vượt qua các cơ chế bảo mật và khiến nó có thể khởi chạy với ít lần nhấp hơn. Điều này cũng sẽ đi kèm với một cái giá khá đắt: Các hacker cũng dễ dàng xâm nhập webcam và bí mật theo dõi người dùng mà họ không hề biết. Tệ hơn, lỗi này vẫn còn ngay cả khi người dùng gỡ cài đặt Zoom.


Để xử lý vấn đề nghiêm trọng này, trong vòng ba ngày, Apple đã triển khai một bản cập nhật cho mọi máy Mac được hỗ trợ trên thế giới để xóa ứng dụng Zoom. Theo TechCrunch, Apple chưa bao giờ công khai hành động trước một ứng dụng nổi tiếng hay phổ biến như thế này.

Tuy nhiên, Zoom kiên quyết bảo vệ quyết định của mình. "Khách hàng đã nói với chúng tôi rằng họ chọn Zoom cho trải nghiệm hội họp video tinh giản, tiện lợi", công ty đã viết trong một bài đăng trên blog. Ngay cả nhân viên an ninh thông tin của Zoom cũng hỗ trợ bỏ qua các biện pháp bảo mật: "Cài đặt quy trình này để cho phép người dùng tham gia cuộc họp mà không phải thực hiện các thao tác nhấp chuột bổ sung - chúng tôi tin rằng đó là quyết định đúng đắn".

Nhưng đây chỉ là phần nổi của tảng băng Zoom.

Giáo sư khoa học máy tính của Princeton, Arvind Narayanan gọi Zoom một "thảm họa" về quyền riêng tư, có đầy đủ các tính năng "đáng sợ":

• Gửi dữ liệu theo dõi tới Facebook ngay cả khi bạn không có tài khoản Facebook và phản hồi với host nếu người tham dự không chú ý.
  
• Chính sách bảo mật của Zoom cho phép họ sử dụng những gì họ gọi là "nội dung khách hàng" cho mục đích quảng cáo. Đặt vào những cách hiểu thông thường chính là: "Zoom có thể lấy video từ các cuộc gọi riêng tư của bạn và sử dụng nó để bán quảng cáo".
  

Các chuyên gia bảo mật so sánh hành vi Zoom với virus. Khi bạn lần đầu tiên sử dụng ứng dụng, nó sẽ tự cài đặt trước khi bạn nhấn nút cài đặt. Giống như một con virus, Zoom xâm nhập chính bằng sự bất cẩn của người dùng. Khi tôi kiểm tra code, tôi nhận thấy một quá trình có tên là "zoomAutenticationTool". Một thông báo khác, cũng bằng thứ tiếng Anh sai chính tả: “System need your privilege to change”. Zoom giống như một cuộc tấn công lừa đảo, được thiết kế để loại bỏ những người cả tin. Khi chúng ta ở trong nhà để tránh virus Corona, chúng ta lại đi mở máy tính để rước về một loại virus khác.


Nhưng điều tệ hơn cả là, phía công ty phát hành vẫn tiếp tục dối trá. Thậm chí ngày nay, trang web tuyên bố ở nhiều nơi rằng Zoom hỗ trợ mã hóa đầu cuối. Đây rõ ràng là một thông báo mập mờ bởi "video trực tuyến dạng hội nghị như Zoom rất khó có thể mã hóa từ đầu đến cuối", theo giáo sư khoa học máy tính Matthew Green. Nói chung, chỉ có hai lựa chọn cho video nhóm - mã hóa hoặc tiện dụng. Vậy làm thế nào để Zoom lại có thể làm cả hai? Rất đơn giản: Không hề làm. Trang web của Zoom liệt kê mã hóa như một tính năng, sẽ xử lý và bao quát hết mọi vấn đề bảo mật, nhưng thực tế Zoom không thể làm điều đó. Mặc dù họ đã hứa sẽ thử.

Do đó, Zoom đã bị cấm bởi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, SpaceX, Apple, Google, NASA và nhiều khu học chánh, bao gồm các trường công lập ở Thành phố New York. FBI đã đưa ra một cảnh báo về việc sử dụng nó, Tổng chưởng lý bang New York đã đưa ra một cuộc điều tra và Zoom đã bị kiện tại Tòa án Liên bang Hoa Kỳ. Bạn có thể đã thấy một vài tin này trong tin tức. Các vấn đề về Zoom hiện đang xuất hiện trên các phương tiện truyền thông chính thống: The Guardian, BBC, New York Times và Washington Post...

Thế nhưng, vẫn có thêm nhiều người dùng khác sử dụng Zoom.

Ứng dụng phát triển từ một đống những nguồn vay mượn

Zoom được thành lập bởi Eric Yuan, một kỹ sư phần mềm từ công ty hội nghị truyền hình Webex. Năm 2007, Cisco đã mua Webex và thúc đẩy Yuan điều hành đội ngũ kỹ thuật. Nhưng theo Forbes, sau ba năm Yuan có thể thấy vấn đề với Webex: Dịch vụ đơn giản không hẳn là tốt".

Hội họp trực tuyến luôn rất khó khăn. Người dùng cần cài đặt các phần mềm phức tạp, tạo tài khoản và nhấp vào cảnh báo để truy cập máy ảnh và micrô. Nó phải hỗ trợ nhiều loại thiết bị, tất cả đều có các khả năng khác nhau và người dùng thì phải cố gắng kết nối trên Wi-Fi yếu xìu. Quá nhiều người trong một cuộc gọi cùng lúc khiến kết nối trở nên tậm tịt. Độ trễ dù là nhỏ nhất khiến mọi người khó nói chuyện với nhau, tạo ra những khoảng dừng khó xử. Khi mọi chuyện trở nên quá tệ, người ta thà rằng nhấc điện thoại lên gọi cho xong.

Yuan rời khỏi Cisco và bắt đầu xây dựng một ứng dụng họp trực tuyến đám mây để giải quyết những vấn đề này. Anh ta thuê một nhóm phát triển ở Trung Quốc và mang theo 30 đồng nghiệp cũ. Một quản lý cấp cao của Cisco đã mô tả Zoom với Forbes là "một loạt các tài nguyên mượn từ Webex".


Việc tập trung vào tính dễ sử dụng, với chi phí cho tất cả mọi thứ bao gồm bảo mật, đã giúp Zoom vượt qua các rào cản. Và, không giống như các đối thủ cạnh tranh, Yuan đã có một bảng xếp hạng sạch sẽ để bắt đầu từ đó. Phần mềm nhanh chóng bị lỗi thời và Cisco, Microsoft và các phần mềm khác có một vấn đề mà Yuan không làm được: code kế thừa. Yuan không có phần mềm cũ để bảo trì, vì vậy anh ấy đã đi vào việc xây dựng một sản phẩm mới bằng cách sử dụng các công nghệ mới nhất. Tại Cisco, Yuan đã dự đoán điều này: "Một ngày nào đó, ai đó sẽ xây dựng một cái gì đó trên đám mây và nó sẽ giết tôi", anh ấy nói vào lúc đó. Hóa ra, anh ta lại chính là người đó.

Các lựa chọn thay thế cho Zoom.

Google Hangouts không đáng tin cậy, với các tính năng UI lạ, kết quả của một dòng sản phẩm ứng dụng bị lẫn lộn và đứt gãy: Google Buzz, Google Allo, Google Messages, Google Voice, .v.v... Apple đã giới thiệu nhóm cơ bản FaceTime chỉ một năm trước và nó đã nhanh chóng được ưa chuộng bởi giới trẻ. Và ngay cả sau khi sửa lỗi bảo mật, FaceTime lại trở thành độc quyền của Apple. Điều này làm cho nó không thể sử dụng được nếu không có thiết bị Apple hiện đại. Skype đang chết dần dưới trướng Microsoft. Kỳ vọng đã tăng lên trong những năm qua nhưng Skype lại không thể theo kịp, cung cấp video chất lượng thấp hơn và dịch vụ không đáng tin cậy. Video WhatsApp không hoạt động trên máy tính để bàn hoặc iPad.

Và ngay cả khi bạn nhìn qua những vấn đề này, hầu hết các sản phẩm đều có những hạn chế. Skype có giới hạn 50 người. Google Hangouts chỉ cho phép 10 người tham gia. Mặc dù sự cạnh tranh có vẻ khó khăn, nhưng khi xem xét kỹ, mỗi sản phẩm đều có những mặt hạn chế khá lớn.

Tại sao mọi người lại sử dụng Zoom nhiều đến thế?

Mặc dù Zoom tuyên bố là một sản phẩm doanh nghiệp, nó đã được người tiêu dùng sử dụng trong một thời gian dài. Nó có các gói tài khoản miễn phí và các tính năng khó tin được đưa vào để đáp ứng nhu cầu kinh doanh: màn hình xanh ảo, tính năng “Touch up my appearance” và tích hợp với Snap Camera cho phép bạn tham gia cuộc họp với diện mạo như một củ khoai tây.


Tôi đã suy nghĩ về điều này trong một thời gian: Làm thế nào để mọi người chọn một phần mềm mới? Khi tôi chọn một ứng dụng chỉ cho tôi, tôi có thể xem app store và xem các đề xuất. Nếu có thể tôi muốn một ứng dụng mà tôi có thể tin tưởng. Niềm tin là một khái niệm hơi khó hiểu, nhưng trong bối cảnh này, nó chỉ có thể có nghĩa là một ứng dụng mà tôi đã nghe nói đến. Chúng ta sử dụng Zoom nhiều hơn chỉ vì chúng ta đã nghe người khác nói về nó, hơn là Highfive hoặc Zoho Cliq - Mặc dù là những ứng dụng có thể tốt hơn nhưng ít được nhắc đến.

Và hội họp trực tuyến, giống như các ứng dụng nhắn tin, đòi hỏi một quyết định chung, rất khó, vì bất cứ ai đã cố gắng chọn một nhà hàng với một nhóm sẽ biết, chẳng thể mỗi người 1 ý được. Zoom chính xác là một ứng dụng "truyền miệng" - rất dễ sử dụng, quen thuộc với công việc và có thể sử dụng miễn phí. Và ai không muốn những filter làm đẹp cơ chứ? Hơn nữa, mọi người - nhất là những người dùng cá nhân thường không có ý thức quá nhiều về việc lựa chọn một ứng dụng bảo mật. Ai mà thèm ăn cắp thông tin của một bà cô trung tuổi chỉ dùng ứng dụng để quay video chơi đàn?

Đó còn chưa kể đến nếu bạn là người từ chối dùng Zoom trong nhóm, bạn sẽ có trách nhiệm tìm 1 giải pháp thay thế khác. Thực tế là hầu hết người dùng bình thường sẽ không bao giờ gặp phải bất kỳ vấn đề nào từ Zoom, thiếu bảo mật và quyền riêng tư, và do đó, các vấn đề trở nên khó quan tâm trong thực tế.

Rõ ràng, công nghệ phát triển ở quy mô đã khó, nhưng thậm chí còn khó hơn là không kiểm soát được công nghệ.
Mặc dù vẫn phải nhận những chỉ trích về một số tính năng khó hiểu, kém thân thiện và không nhất quán giữa các thiết bị, Zoom vẫn được ưa thích và sử dụng trên toàn cầu bởi đa số người dùng hiện nay không có kinh nghiệm với các ứng dụng hội họp trực tuyến và không có đủ khả năng để tìm ra một sự thay thế khả thi hơn.

Kết

Điều đáng lo ngại nhất không phải những nguy cơ rõ rỉ tiềm ẩn sau lớp vỏ bọc tốt đẹp của Zoom và sự trí trá, lấp liếm từ đội ngũ phát hành, mà tôi tự hỏi sau cú bứt phá thành công từ một ứng dụng vô danh lên thành ngôi sao trong thời kì cách ly vì dịch bệnh của Zoom, sẽ có thêm bao nhiêu nữa những công ty sẵn sàng gạt bỏ yếu tố bảo mật cần thiết chỉ để tạo nên một ứng dụng phù phiếm che mắt những người dùng thiếu hiểu biết?

Những ứng dụng họp trực tuyến có thể thay thế Zoom khi cần thiết

(HNMO) - Trong bối cảnh Covid-19 hoành hành, nhiều doanh nghiệp, tổ chức đã sử dụng Zoom như một công cụ mặc định cho các hoạt động họp trực tuyến, hay đơn thuần là trao đổi công việc riêng lẻ.


Tuy nhiên, Zoom cũng như nhiều dịch vụ trực tuyến khác luôn đối mặt nguy cơ “sập nguồn”. Gần đây, dịch vụ này cũng đối mặt nhiều bất cập về mặt bảo mật, từ việc bộ cài đặt “chính hãng” đã có dấu hiệu cài mã độc; chia sẻ dữ liệu tới Facebook không có sự chấp thuận từ người dùng; để lộ thông tin tài khoản LinkedIn...

Trong bối cảnh đó, nhiều người có thể sẽ muốn có những giải pháp thay thế Zoom để sử dụng khi cần.

Skype Meet Now

Nhắc tới họp trực tuyến, Skype gần như là công cụ đã đi vào “huyền thoại” kể từ khi xuất hiện lần đầu vào năm 2003. Hiện tại, ứng dụng này đang do Microsoft quản lý, với tính năng “Họp ngay” (Meet Now) cho phép tiến hành các thảo luận trực tuyến. Theo thông tin từ trang web của dịch vụ này, số người tối đa cho phép tùy thuộc vào nền tảng và thiết bị mà người dùng sử dụng.


Skype cũng có thể lưu trữ nội dung các cuộc gọi trong 30 ngày, cho phép làm mờ nền phía sau người (chỉ trong ứng dụng) và chia sẻ các bản thuyết trình (presentation) khá thuận tiện cho công việc.

Cisco Webex

Là ứng dụng đàm thoại hình ảnh trực tuyến lâu đời nhất, Webex được phát triển từ thủa sơ khai của internet hồi thập niên 90 thế kỷ trước. Tới năm 2007, dịch vụ này được công ty viễn thông nổi tiếng Cisco thâu tóm.

Mặc dù Webex là ứng dụng chuyên biệt phục vụ doanh nghiệp, nhưng phiên bản miễn phí của nó cũng có nhiều tính năng rất phong phú, đủ để sử dụng cho nhu cầu cơ bản.

Trong bối cảnh Covid-19 hoành hành, Cisco cũng đã mở khóa nhiều tính năng thu phí, như cho phép tiến hành họp 100 người (thay vì 50 như trước kia), bỏ giới hạn họp 40 phút, bổ sung tính năng gọi chỉ âm thanh (Call-in)…


Starleaf

Những người dùng cá nhân sẽ ít có cơ hội nghe thấy cái tên Starleaf, vốn là dịch vụ nền tảng cho các công ty quy mô lớn. Đặc điểm này cũng khiến việc sử dụng Starleaf thường thông qua hợp đồng hợp tác, thay vì mua bản quyền cho một hay hai máy tính đơn lẻ.

Tuy nhiên, Starleaf hiện cũng bắt đầu cung cấp ứng dụng cơ bản miễn phí, cho phép tiến hành họp trực tuyến (tối đa 20 người trong 46 phút).


Việc sử dụng những ứng dụng chuyên nghiệp như Webex hay Starleaf có nhiều ích lợi, như không vướng quảng cáo, ít tính năng “rác”, và đặc biệt an toàn về khía cạnh bảo mật thông tin. Ngoài phần mềm, Starleaf cũng cung cấp nhiều thiết bị phần cứng chuyên dụng cho họp trực tuyến.

Jitsi Meet

Là ứng dụng họp trực tuyến hiếm hoi sử dụng nền tảng mã nguồn mở, Jitsi Meet cho phép người dùng khởi động cuộc họp nhanh chỉ bằng cách vào trang web (jitsi.org) và nhấn “Go”. Nếu muốn phát triển phiên bản ứng dụng riêng cho tổ chức và doanh nghiệp, người dùng có thể sử dụng Jitsi Videobridge.

Tuy nhiên, trải nghiệm thực tế cho thấy ứng dụng miễn phí trên web khá thuận tiện và dễ dùng, được tích hợp nhiều tính năng hữu ích như ghi lại nội dung họp (chuyển thẳng vào Dropbox) hay “đá bay” những thành viên họp gây mất trật tự.


Jitsi Meet hỗ trợ tối đa 75 người họp cùng lúc (35 người để có chất lượng kết nối tối ưu), cho phép tiến hành họp nhóm riêng khi cần, có thể tương tác với Slack, Google Calendar và Office 365. Hiện nay, Jitsi Meet cũng đang thử nghiệm tính năng làm mờ nền tương tự như Skype Meet Now.

Whereby

So với các dịch vụ nói trên, phiên bản Whereby miễn phí có phần hạn chế hơn về tính năng. Cụ thể, nó chỉ cho phép người dùng sử dụng phòng họp đơn với tối đa 4 người tham gia, nhưng có kèm cơ chế “khóa cửa” (buộc người muốn tham gia thêm phải xin phép quản trị). Mỗi phòng họp sẽ có đường dẫn riêng để tham gia nhanh (tương tự Zoom).

Một số tính năng độc đáo của Whereby có thể kể tới như: Cho phép chia sẻ màn hình, tắt tiếng hoặc từ chối tương tác với một thành viên cụ thể, sử dụng các biểu tượng cảm xúc (emoji), tương tác với YouTube… Phiên bản thu phí (Pro) của Whereby (9,99 USD/tháng) cho phép họp 12 người/phòng và tối đa ba phòng họp.


Google Hangouts

Mặc dù không còn được Google quảng bá rộng rãi, phiên bản Hangouts “cổ kính” vẫn có thể sử dụng bình thường cho các cuộc gặp gỡ trực tuyến. Hiện nay, Google cũng tập trung phát triển Hangouts Meet - một phần trong bộ công cụ G Suite  của hãng - dành cho người dùng có thu phí và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, Hangouts miễn phí vẫn cho phép các cuộc đàm thoại hình ảnh 10 người, nhắn tin văn bản và chia sẻ nội dung màn hình. So với các giải pháp ở trên, Hangouts tuy không phong phú tính năng, nhưng đổi lại khá nhỏ gọn và dễ sử dụng. Một điểm mạnh không thể bỏ qua của dịch vụ này là cho phép họp chỉ âm thanh lên tới 150 người.


Ngoài những ứng dụng kể trên, thực tế việc sử dụng bất kì một công cụ đàm thoại hình ảnh nào cho các cuộc gặp trực tuyến cũng đều khả thi.

Tuy nhiên, do phần lớn các công cụ khác chỉ phát triển riêng cho nền tảng của mình (ví dụ như Facetime chỉ hỗ trợ thiết bị Apple), hay tập trung phục vụ nhu cầu giao tiếp xã hội thay vì các cuộc họp trong doanh nghiệp nên tính năng và giao diện thường có phần rườm rà. Một số cái tên nổi bật cũng có thể nhắc tới như RemoteHQ, Talky, Highfive, 8x8 hay BlueJeans.