Theo Tân Hoa xã, Phó Chủ nhiệm Cơ quan Ngư nghiệp Đài Loan (Trung Quốc) Tsay Tzu-yaw cho biết sáng 09/5/2013, một ngư dân của hòn đảo này đã bị bắn chết khi tàu của quân đội Philippines nổ súng vào tàu cá Đài Loan.

Quan chức trên cho biết vụ việc xảy ra vào khoảng 10 giờ sáng tại vùng biển cách Erluanbi, mũi cực Nam của đảo Đài Loan 180 hải lý về phía Đông Nam.

Theo truyền thông Đài Loan, sau khi bắn chết ngư dân trên, tàu quân sự Philippines tiếp tục đuổi theo và bắn từng loạt đạn vào tàu cá Đài Loan. Tàu này chỉ thoát hiểm sau khi chạy hơn một giờ và trang thiết bị trên tàu bị hư hại nghiêm trọng.

Theo ông Tsay Tzu-yaw, tàu đánh cá đã chết máy sau khi thoát hiểm ít lâu. Thủy thủ đoàn đã gọi trợ giúp qua radio và một số tàu đã đến hỗ trợ tàu đánh cá này. Tàu đánh cá trên dự kiến trở về Đài Loan vào ngày 10/5 và cơ quan tuần tra biển của Đài Loan cũng sẽ điều tàu đến trợ giúp.

Ông Tsay Tzu-yaw cho biết hiện chưa rõ nguyên nhân tàu của Philippines nổ súng.

Cùng ngày, phát ngôn viên Văn phòng các vấn đề Đài Loan thuộc Quốc vụ viện Trung Quốc đã lên án mạnh mẽ vụ quân đội Philippines được cho là bắn chết một ngư dân Đài Loan.

Phát ngôn viên Dương Nghị đã miêu trả vụ nổ súng là "man rợ" và tuyên bố Trung Quốc yêu cầu Manila ngay lập tức điều tra thấu đáo vụ việc.

Ông Dương Nghị nêu rõ: "Chúng tôi vô cùng thương tiếc về cái chết của người ngư dân và bày tỏ lời chia buồn về vụ nổ súng này".

Căng thẳng giữa Đài Bắc và Manila xung quanh vụ Cảnh sát biển Philippines hôm 9/5 bắn vào một tàu cá Đài Loan khiến một ngư dân hòn đảo này thiệt mạng đã leo thang tới mức Tổng thống Philippines hôm 13/5 phải ra mặt kêu gọi phía Đài Loan bình tĩnh và Washington phải lên tiếng dàn hòa.

Làn sóng phẫn nộ đòi trừng phạt

Thời gian để Manila phải chính thức xin lỗi, bồi thường thiệt hại và trừng phạt những người liên quan trong vụ việc theo yêu cầu trong tối hậu thư của Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu chỉ còn được tính bằng giờ. Đến hết ngày hôm nay (14/5), nếu Philippines không có phản ứng tích cực, Đài Loan sẽ ngừng việc thuê mướn lao động Philippines, rút đại diện của chính quyền ở Philippines, và đề nghị đại diện của Philippines ở Đài Bắc về nước”.

Tuy nhiên, cho tới lúc này, Manila mới chỉ đình chỉ công tác đội tuần tra liên quan và đang tiến hành "điều tra minh bạch và công bằng” vụ việc. Và theo hãng tin CNA (Đài Loan), mặc dù Giám đốc Văn phòng kinh tế - văn hóa Philippines (MECO) tại Đài Bắc Antonio Basilio đã tới thăm gia đình ngư dân thiệt mạng và “tỏ lời chia buồn và xin lỗi” nhưng Đài Loan vẫn không chấp nhận đây là lời xin lỗi chính thức. Làn sóng phẫn nộ đòi trừng phạt Philippines vẫn tiếp tục dâng cao ở Đài Loan.

Dân Đài Loan không chỉ tập trung biểu tình trước cửa MECO, giận dữ đốt cờ Philippines tại Đài Bắc mà giới tin tặc hòn đảo này còn khơi mào một cuộc chiến tranh mạng với Philippines. Trong ngày 10/5, tin tặc Đài Loan đã tập kích các website chính phủ Philippines và làm tê liệt website của Tổng thống Benigno Aquino III. Đáp lại, tin tặc Philippines tấn công website của lãnh đạo Đài Loan Mã Anh Cửu, các cơ quan phòng thủ, kinh tế và lực lượng tuần duyên.

Ngoài việc tức tốc phái 1 chiến hạm Hải quân và 3 tàu tuần tra của Cảnh sát biển ra vùng biển gần Philippines, Thứ trưởng Quốc phòng Đài Loan Dương Niệm Tổ hôm 13/5 cũng tuyên bố hải quân và lực lượng bảo vệ bờ biển của Đài Loan sẽ tổ chức một cuộc tập trận chung vào ngày 16/5 ở “các vùng biển phía Nam Đài Loan” để thể hiện quyết tâm của chính quyền hòn đảo này trong việc bảo vệ các ngư dân của họ hoạt động trong các vùng biển thuộc Đài Loan. Ông Dương Niệm Tổ cũng "đe" rằng “không có vấn đề gì” đối với quân đội Đài Loan trong việc tiến hành một cuộc tập trận chung với lực lượng bảo vệ bờ biển trước cuối tháng 5 này “nếu Philippines không đáp ứng các yêu cầu của tối hậu thư” đúng thời hạn chót vào đêm 14/5.

Vụ việc đã căng thẳng tới mức Tổng thống Philippines Benigno Aquino hôm qua (13/5) phải ra mặt kêu gọi “Đài Loan xử lý sự việc trên cơ sở bình tĩnh vì quyền lợi của cả 2 bên”. Đây là lần đầu tiên, Tổng thống Aquino phá vỡ sự im lặng, công khai nói về vụ việc sau 4 ngày xảy ra sự cố. Mặc dù, ông Aquino không bình luận về tối hậu thư của Tổng thống Đài Loan nhưng đây cũng là một động thái cho thấy Manila đang cân nhắc tầm nghiêm trọng của vụ việc.

Không dễ để Trung Quốc “đục nước béo cò”

Trong khi đó, tại Bắc Kinh hôm qua (13/5), Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi đã lên tiếng kêu gọi Philippines nhanh chóng “điều tra kỹ lưỡng vụ việc và cung cấp các chi tiết liên quan”.

Trước đó, ngay sau khi xảy ra vụ nổ súng, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Doanh và Văn phòng quan hệ với Đài Loan tại Bắc Kinh đã lập tức lên án Philippines và bày tỏ chia sẻ với Đài Loan. Sự sốt sắng này của Bắc Kinh đương nhiên là có mục đích.

Theo các nhà phân tích, trong trường hợp căng thẳng Đài Loan – Philippines tiếp tục leo thang thành xung đột, Bắc Kinh sẽ đứng về phía Đài Bắc. Tuy nhiên, Bắc Kinh sẽ thể hiện sự hỗ trợ này một cách thận trọng, để tránh bị coi là lợi dụng vụ việc để thúc đẩy thống nhất Đài Loan về một mối.

Li Jiaquan, một chuyên gia về quan hệ với Đài Loan của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc cho rằng Bắc Kinh sẽ ủng hộ Đài Loan trừng phạt Philippines. Li cho rằng sự ủng hộ của Trung Quốc sẽ giúp Đài Loan – vốn yếu ớt và phụ thuộc vào Mỹ, xích lại gần Bắc Kinh hơn, “bồi đắp thêm những tình cảm tích cực giữa hai bờ eo biển trong một nỗ lực chung chống sự xâm nhập của nước ngoài”.

Các học giả, nhà hoạt động phía Trung Quốc đại lục cũng nhân cơ hội này kêu gọi Đài Loan góp sức cùng đại lục trong cuộc chiến giành chủ quyền trên Biển Đông cũng như biển Hoa Đông.

Tuy nhiên, phía Đài Loan tỏ ra rất cảnh giác.

“Cho tới thời điểm hiện tại, chúng tôi chưa có sự làm việc với Trung Quốc đại lục về bất kỳ vấn đề nào trong vụ việc này”, Bộ trưởng Ngoại giao Đài Loan David Lin khẳng định.

Cũng theo ông Lin, Đài Loan đã cố gắng thảo luận nhằm đạt được một thỏa thuận ngư nghiệp với Philippines, nhưng những nỗ lực đàm phán bao lâu nay đã gặp phải trở ngại rất lớn do sự quan ngại của phía Manila về thái độ của Bắc Kinh – vốn luôn yêu cầu các nước khác phải tôn trọng chính sách “một Trung Quốc”, xem Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình. Rõ ràng, Đài Loan cũng chẳng muốn “cậy nhờ” đến Bắc Kinh mà muốn có một tiếng nói ở Biển Đông, muốn đàng hoàng đàm phán với Manila, như đã từng thành công với hiệp định thiết lập một khu vực đánh bắt cá chung trong vùng biển quanh quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư ở biển Hoa Đông với Nhật Bản hồi tháng 4 vừa qua.


Bên cạnh đó, giới học giả Đài Loan cũng góp những tiếng nói cảnh báo chính phủ chớ “mắc bẫy” Bắc Kinh. Giáo sư Alexander Huang Chieh-cheng tại Viện Nghiên cứu Quan hệ Quốc tế ở Đại học Tamkang, Đài Loan nhận định, Đài Loan có thể sẽ không lựa chọn hợp tác với Trung Quốc đại lục bởi e ngại những hành động của đaị lục trong tranh chấp có thể làm phức tạp mối quan hệ giữa Washington, Manila và Đài Bắc. Bởi cũng như Philippines, Đài Loan là một đồng minh của Mỹ và cũng có một hiệp ước phòng thủ chung với Washington.

Và không nằm ngoài dự đoán này, Washington ngày 13/5 đã lên tiếng thúc giục các bên liên quan “kiềm chế các hành động khiêu khích”. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Jen Psaky bày tỏ “lấy làm tiếc cái chết bi thảm của một chủ tàu cá Đài Loan trong một cuộc đối đầu trên biển với một tàu tuần tra của Philippines hôm 9/5".

Theo Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ, "Mỹ đã liên lạc với cả chính phủ Philippines và các nhà chức trách Đài Loan liên quan đến vụ việc này. Và chúng tôi hoan nghênh cam kết của chính phủ Philippines để tiến hành một cuộc điều tra toàn diện và minh bạch" - bà Psaki cho biết thêm.

Như vậy, có thể thấy, sự sốt sắng của Bắc Kinh không được Đài Bắc đón nhận nhiệt tình cho lắm. Bắc Kinh cũng chẳng dễ mà có thể chen vào mối quan hệ đồng minh tay ba Mỹ - Đài Loan - Philippines được.

Người đứng đầu cơ quan ngoại giao Đài Loan David Lin (trái) và người đứng đầu cơ quan đại diện của Manila ở Đài Loan, ông Antonio Basilio - Ảnh: AFP

Ngày 15.5, Philippines lên tiếng xin lỗi Đài Loan về vụ Tuần duyên Philippines bắn chết một ngư dân Đài Loan hôm 9.5, sau khi Đài Loan đe dọa trả đũa bằng các hành động cụ thể.

AFP dẫn lời người đứng đầu cơ quan ngoại giao Đài Loan David Lin nói với các phóng viên rằng Philippines đã lên tiếng xin lỗi về vụ việc, sau một buổi họp kín với ông Antonio Basilio, người đứng đầu cơ quan đại diện của Manila ở Đài Loan.

Chính phủ Philippines sẽ gửi một phái đoàn đặc biệt đến Đài Loan để gửi lời xin lỗi và chia buồn đến gia đình của ngư dân 65 tuổi Hung Shih-cheng, bị Tuần duyên Philippines bắn chết hôm 9.5, theo ông Basilio, đồng thời cho biết Philippines hỗ trợ tài chính cho gia đình nạn nhân.

Theo ông Lin, hai phía Philippines và Đài Loan đã đồng ý phối hợp điều tra vụ bắn chết ngư dân Hung, đồng thời sẽ tổ chức sớm những buổi họp bàn về hợp tác nghề cá “càng sớm càng tốt” để tránh những vụ việc tương tự xảy ra.

Đài Loan ngày 14.5 yêu cầu Philippines xin lỗi về vụ bắn chết ngư dân, nếu không sẽ tiến hành tập trận vào ngày mai 16.5 tại vùng biển gần Philippines.

Nhưng sau khi Philippines đã xin lỗi, vẫn chưa rõ Đài Loan sẽ có tiến hành tập trận hay không, theo AFP.

Trước đó, chính quyền Đài Loan gia hạn cho Philippines 72 tiếng để giải thích về vụ bắn chết ngư dân, nếu không sẽ trả đũa bằng cách trục xuất các công nhân, người làm công Philippines đang làm việc tại Đài Loan.

Chính quyền Đài Loan (Trung Quốc) ngày 21-5 công bố dữ liệu vệ tinh về lộ trình của chiếc tàu cá bị tuần duyên Philippines bắn, qua đó bác bỏ cáo buộc của Manila rằng tàu cá Đài Loan xâm nhập vùng biển Philippines.

Cơ quan Nghề cá Đài Loan cho biết dữ liệu hành trình từ chiếc tàu chứng tỏ tàu cá không đi vào lãnh hải Philippines trước khi bị bắn hôm 9-5.

“Dữ liệu vệ tinh cho thấy tàu Guang Ta Hsin 28 hoàn toàn đánh bắt trong vùng đặc quyền kinh tế Đài Loan - phó trưởng cơ quan Tsay Tzu Yaw nói với AFP - Chính phủ Philippines liên tục nói rằng tàu chúng tôi đi vào vùng biển Philippines, vậy tại sao họ không công khai dữ liệu từ tàu tuần duyên của mình?”.

Cuối tuần qua, phía Đài Loan cũng công bố ảnh chụp các vết đạn trên tàu cá do bị cảnh sát biển Philippines bắn, đồng thời cáo buộc đội tuần duyên Philippines cố tình bắn ngư dân Đài Loan. Chính phủ Philippines lập tức bác bỏ cáo buộc này.

Hôm 20-5, Philippines thông báo sẽ phối hợp với Đài Loan để điều tra nguyên nhân vụ tai nạn.

Bộ trưởng Tư pháp Philippines Leila de Lima cho biết nhóm điều tra của Cục Điều tra quốc gia (NBI) sẽ bay sang Đài Loan để kiểm nghiệm chiếc tàu cá bị bắn và phỏng vấn những người sống sót.

Đồng thời, nhà điều tra Đài Loan cũng được tiếp cận các bằng chứng mà Philippines thu thập, như lời khai từ đội tuần duyên.