Phần 1: Những cỗ máy chiến tranh thời cổ đại

Trong thời đại mà thuốc súng chưa được phát minh ra, thì chiến tranh phụ thuộc nhiều vào sức người và chiến thuật. Trong những năm tháng đó, những đội quân nào sở hữu những cỗ máy bên dưới đều có một lợi thế không nhỏ trong những trận chiến lớn.

1. Máy bắn tên Ballista

Lịch sử những chiếc Ballista

Với những ai đã từng chơi AOE hay một số game chiến thuật đề tài trung cổ thì có lẽ cỗ máy này không có gì quá xa lạ nữa.

Ballista thực chất là loại vũ khí có ở mọi nền văn minh cổ ( trong đó có Việt Nam ). Nó được phát triển từ loại nỏ sơ khai của người Hy Lạp. Phiên bản đầu tiên của Ballista không chỉ bắn được những mũi tên nặng mà còn bắn được những viên đá hình cầu nhỏ. Tuy nhiên việc bắn những viên đá nhỏ không mang hiệu quả nên những cải tiến sau này của Ballista tập trung vào việc nâng cấp tầm bắn và sức mạnh của những mũi tên lớn thay vì ôm đồm cả việc bắn đá.

Ballista được làm chủ yếu từ gỗ bọc sắt. Ưu điểm của Ballista là tính cơ động cao, độ chính xác và sức xuyên thấu mạnh hơn so với cỗ máy bắn đá Trebuchet.

Xuất hiện ngày một nhiều hơn trên khắp các chiến trường Ballista được nhiều đế chế sử dụng và cải tiến.

Người Hy Lạp coi nó như một thứ vũ khí vây hãm. Họ còn bố trí nó bên trong những tháp xung trận di động lớn và biến nó thành một chiếc “ xe tăng” đúng nghĩa. Dưới thời vua Philip II và con trai của ông Alexander, Ballista được cải tiến mạnh mẽ và thể hiện được sức mạnh to lớn của mình.

Với người La Mã, họ coi Ballista như là một loại chiến lợi phẩm khi tiêu diệt các thành bang Hy Lạp. Tuy nhiên họ mau chóng phát hiện ra sức mạnh lớn lao của cỗ máy chiến tranh này.

Vào thời kỳ của Julius Caesar, Ballista được biên chế vĩnh viễn trong quân đội La Mã và chứng tỏ giá trị của mình dù vây hãm hay phòng thủ, dù trên bộ hay dưới nước. Nó còn dùng để đàn áp các cuộc nổi loạn. Các kĩ sư của Caesar đã thay thế phần gỗ bằng máy móc kim loại khiến nó nhỏ và nhẹ hơn nhưng sức mạnh lại tăng lên đáng kể.

Người Trung Hoa cũng tạo ra được loại Ballista của riêng mình có tên là Liên Châu Nỗ. Sử sách Trung Hoa có ghi lại Mã Viện bình Man lấy về một loại nỏ Liên Châu có thể bắn liên tục được những mũi tên lớn với khoảng cách phát xạ xa gấp nhiều lần cung nỏ bình thường. Sau này cũng được Khổng Minh sử dụng trong một số trận đánh.

Liên Châu Nỗ có 3 cánh cung đặt trên cùng một giá (Tam Cung Sàng Nỗ). Cơ chế ròng rọc hai hướng làm tăng sức mạnh và tốc độ của tên đồng thời có thể bắn nhiều loại tên đạn khối lượng kích thước khác nhau. Một số nhà nghiên cứu đã phục chế lại Liên Châu Nỗ theo mô tả ngày xưa nói: khi bắn thử mũi tên xa đến 500 mét. Nếu đó là sự thật thì chiếc Liên Châu Nỗ này là một lợi thế cực kì to lớn của quân đội Trung Quốc cổ đại.

Ở Việt Nam xưa, những chiếc Ballista cũng đã từng được sử dụng tuy không rộng rãi (không nhầm với nỏ thần thời Âu Lạc). Theo An Nam Chí Lược thì thời Trần mỗi chiếc thuyền chiến Mông Đồng đều được trang bị 2 chiếc nỏ lớn (Ballista), bắn những mũi tên khổng lồ với đầu bọc ngạnh sắt để xuyên phá thuyền địch. Cũng có khi mũi tên kèm theo những chất dễ cháy để đốt thuyền địch.

Theo Hổ Trướng Khu Cơ, một trong 2 bộ binh thư nổi tiếng của Việt Nam có viết: máy bắn nỏ thường được bố trí ở những phòng tuyến phía sau trong khoảng cách 200 bộ (bộ là đơn vị đo chiều dài cổ của Châu Á, 1 bộ = 1,5m). Mũi tên được bắn ra xuyên qua cả người lẫn ngựa làm chấn nhiếp tinh thần quân địch.

Sự thực Ballista dùng để làm gì ???

Không thấy có tài liệu nào nêu rõ công dụng của Ballista, nếu có thì cũng rất chung chung như dùng để vây hãm, dùng để phòng thủ hay trợ chiến mà không nói rõ vai trò thực sự của Ballista trên chiến trường là gì. Vậy trong mỗi trận đánh, Ballista có tác dụng thế nào?

Thứ nhất, Ballista không có tác dụng rõ rệt trong việc công thành bởi những mũi tên của Ballista chỉ có tác dụng xuyên phá chứ không thể làm hư hại công trình thành lũy. Tiếp theo, nếu để Ballista trong việc triệt hạ quân lính thì quá uổng phí vì mỗi mũi tên và cỗ máy được chế tạo rất công phu, tốn kém. Việc điều khiển và di chuyển cũng tốn nhiều trình độ và công sức nên chắc chắn cỗ máy này cũng không dùng để triệt hạ quân lính thông thường.

Công dụng thực sự của Ballista là gì? Theo tôi có lẽ chiếc Ballista trên chiến trường sẽ có những nhiệm vụ sau đây:

- Dùng để xuyên phá đội hình, thế trận quân địch. Những đội hình kinh điển như phalanx của Macedonia với khiên lớn và giáo dài luôn là nỗi khiếp sợ của kẻ địch trên mọi chiến trường nhưng gặp Ballista sẽ phải bó tay bởi 1 mũi tên khổng lồ đáng sợ này sẽ xuyên thủng mọi tấm khiên, thậm chí xuyên qua luôn 2 - 3 quân lính và làm tan vỡ đội hình mau chóng.
- Dùng để bắn tỉa những vị trí hiểm yếu như chòi canh, vọng gác, lô cốt hay các công trình nhỏ có giá trị.
- Dùng trong thủy chiến để phá thuyền địch.
- Dùng để triệt hạ các thiết bị cơ giới khác.
- Dùng để triệt hạ voi, ngựa và các mục tiêu có kích thước khổng lồ.

2. Máy bắn đá (Trebuchet, Catapult)

Máy bắn đá đối trọng Trebuchet.

Trebuchet là một trong những thứ vũ khí vây hãm đáng sợ được đưa vào sử dụng trong thời ký trung cổ. Khi Trebuchet xuất hiện thì chắc chắn một điều là sẽ có những đoạn tường thành sụp đổ trước sức mạnh của nó. Ngoài ra Trebuchet cũng kiêm luôn nhiệm vụ ném những xác chết nhiễm bệnh hay cầu lửa vào trong thành nhằm phá hoại từ bên trong (năm 1422, hoàng tử Sigismund Korybut trong trận tấn công Karlstejn (cộng hòa Séc ngày nay) đã bắn xác người và phân vào trong thành của kẻ thù, nhăm làm lan truyền bệnh tật giữa những người phòng thủ)

Máy bắn đá Trebuchet có thể ném những tảng đá nặng tới 140 kg đi xa khoảng 300m và phá hoại tất cả những gì trên đường bay của chúng. Không hiếm những Trebuchet khổng lồ được sử dụng để ném những tảng đá nặng đến 1500kg điển hình là trận đánh năm 1412 của vua Charles II (Pháp) hay trận bao vây Lisbon (1147)

Máy bắn đá Trebuchet hoạt động bằng nguyên lý cơ học về lực đòn bẩy. Cấu tạo của máy bắn đá gồm các thành phần sau: sợi dây treo, cánh tay đòn và đối trọng nặng. Khi sợi treo và cánh tay đòn vung lên thành tư thế thẳng đứng, đoạn cuối sợi dây treo tung ra đẩy viên đạn về phía mục tiêu với sức mạnh khủng khiếp.

Một phiên bản khác của Trebuchet là Catapult (chính là cỗ máy ném đá đặc trưng trong game AOE). Tuy không ném được những tảng đá siêu lớn như Trebuchet nhưng Catapult lại có tính cơ động và nhỏ gọn hơn nhiều. Hơn nữa Catapult tập trung tấn công vào tầm thấp để phá tường thậm chí là trợ chiến tiêu diệt lính chứ không ném những tảng đá lên cao tấn công vượt tường vào trong thành.

Khác với Trebuchet. Máy bắn đá Catapult có bánh xe để di chuyển dễ dàng và sử dụng lực đàn hồi của những cánh cung hay dây xoắn để bắn đạn

Máy bắn đá và những trận đánh.

Khoảng những năm 1268 quân đội Mông Cổ vây hãm Phàn Thành và Tương Dương nhưng không thể chiếm được thành mặc dù đã vây hãm lực lượng phòng thủ nhà Tống nhiều năm trời. Dai dẳng mãi không thể chiến thắng quân Mông Cổ đã phải nhờ đến sự giúp đỡ của 2 học giả người Ba Tư lắp ráp những cỗ Trebuchet dùng lực đối trọng để đánh thành. Ngay sau đó những chiếc Trebuchet và đại quân Mông Cổ đã sớm biến những thành trì này thành đống gạch vụn, buộc lực lượng đồn trú trong đó phải đầu hàng. Những kỹ sư này được lịch sử Trung Quốc gọi là Huihui Pao (huihui nghĩa là Hồi giáo) hay Xiangyang Pao.

Trong cuộc bao vậy Acre năm 1191 vua Richard của Anh đã lắp ráp 2 cỗ máy bắn đá Trebuchet được đặt tên là “God's Own Catapult” và “Bad Neighbour” lập tức chấm dứt ngay cuộc vây hãm Acre dai dẳng hàng năm trời.

Còn trong suốt cuộc vây hãm tại lâu đài Stirling năm 1304, Edward Longshanks đã ra lệnh cho các kỹ sư của mình chế tạo một cỗ Trebuchet không lồ cho quân đội Anh, tên là “Warwolf”. Cỗ máy hủy diệt này chuyên dụng để bắn những tảng đá nặng 1 tấn rưỡi và san thành bình địa tất cả những gì là mục tiêu của nó

Ngay cả người Trung Quốc cũng đã khéo léo áp dụng máy bắn đá của mình cho cả lục chiến và thủy chiến. Tuy nhiên cỗ máy này chỉ được sử dụng ở vài thời đại và không được người Trung Quốc cổ đại nhận ra giá trị thực sự (Tào Tháo trong trận Quan Độ đã được Lưu Hoa bày cho cách chế tạo Phát Thạch Xạ chính là một dạng Trebuchet).

Catapult hay Trebuchet vẫn được sử dụng lần cuối cùng trong suốt cuộc chiến tranh chiến hào của Thế chiến thứ nhất. Trong giai đoạn đầu của cuộc chiến, catapult được sử dụng để ném lựu đạn qua vùng đất trống vào trong chiến hào kẻ địch. Cuối cùng chúng được thay thế bởi súng cối loại nhỏ.

Phần II: Cung - vũ khí phát xạ mạnh nhất chiến trường

Lịch sử - Cấu tạo

Cung là một loại vũ khí phát xạ cổ xưa và được xem là một trong những món vũ khí uy lực bậc nhất trên chiến trường. Con người sử dụng chúng trong các trận đánh trên khắp thế giới cho đến tận thế kỉ 19 khi chúng bị thay bởi súng. Cấu tạo cung rất đơn giản, gồm cánh cung, dây cung và đạn là mũi tên. Ban đầu, cánh cung và mũi tên được làm bằng các vật liệu như tre, gỗ...; dây cung được bện bằng da, gân thú, dây leo...

Càng về sau những cây cung càng được cải tiến về chất lượng khiến nó có thể bắn những mũi tên nhẹ đi xa đến 500m. Cung gồm 2 loại là cung săn bắn và cung trận, tuy nhiên 2 loại này cũng không có nhiều dị biệt và có thể sử dụng lẫn lộn tùy với từng mục đích. Ở Châu Á cung dùng để săn bắn được làm bằng gỗ cây Dâu (Morus Alba) còn ở Châu Âu được làm bằng gỗ thông đỏ.

Đối với cung trận thì chúng được chia làm 3 loại chính và được sử dụng bởi các đội quân khác nhau trên khắp thế giới.

- Cung ngắn (Short Bow) : xuất hiện từ thời cổ đại, cùng với lao và nỏ, nó là vũ khí tầm xa chính được sử dụng trong săn bắn và trên chiến trường. Tầm bắn cung ngắn chỉ đạt 30 m và dùng mũi tên ngắn.

- Cung cải tiến (Composite bows): Được phát minh ra bởi người Ai Cập, đến thời Xuân Thu Chiến Quốc (khoảng thế kỉ 4 trước công nguyên ) người Trung Quốc cũng có loại cung này. Nó dài hơn cung ngắn nhưng chưa dài bằng cung lớn (Longbow). Mũi tên đã đạt đến chiều dài 80–85 cm (của người Ba Tư), thậm chí lên đến gần 90 cm (của người La Mã). Tầm bắn của Composite bow khoảng 180m và khả năng xuyên thấu mạnh.

Composite bow được làm từ rất nhiều nguyên liệu khác nhau như gỗ, tre, sừng, gân động vật. Lòng cung làm bằng tre hoặc gỗ quý được dát sừng trâu, ngà voi và được quấn lại bằng gân trâu bò thuộc. Cánh cung làm bằng gỗ dâu, cũng có khi làm bằng sừng hoặc ngà. Vật liệu chế tạo là thế, còn kỹ thuật chế tác Composite bow cũng cực kì phức tạp đòi hỏi kỹ thuật chuyên môn rất cao.

Dân Thổ có một truyền thống rất hay là khi Vua Thổ lên ngôi thì bắt buộc phải chọn lấy 1 nghề nào đó, và hầu hết các vị vua Thổ đều chọn học nghề chế tạo cung. Thời gian học nghề đến lúc tinh thông thường được tính bằng năm, đủ thấy đây là một nghề cao cấp và phức tạp.

- Cung dài (Long bow) : xuất hiện vào thời Trung Cổ, là cây cung mạnh nhất có thể đưa tầm bắn của mũi tên mang đầu bọc thép đi xa tới 400m. Những cung thủ Anh là người đưa cây cung này lên tầm huyền thoại khi có thể sử dụng nó để cân lại tất cả những đơn vị quân khác kể cả kỵ binh. Trong trận Crécy (1346) bộ binh Anh (cung thủ) có thể bắn những mũi tên theo kiểu cầu vồng đi xa tới 400yard (366m) và thảm sát toàn bộ liên quân Pháp – Genova chỉ bằng đội Longbow man của mình.

Longbow được làm bằng một thanh gỗ duy nhất, có bề rộng chừng 1 sải tay và cao bằng chiều cao của người bắn cung. Các loại cung châu Á lại thường có 3 đoạn cong. Ở Nhật Bản, cung chiến thường làm bằng tre và gỗ kết hợp lại, dài hơn người. Ở Mông Cổ, cung làm bằng gỗ, sừng, gân, da. Đầu mũi tên có nhiều hình dáng khác nhau, thường được bịt thép, có thể có ngạnh và tẩm độc.


Mũi tên: Thời kì đầu, mũi tên được làm bằng đá lửa. Về sau được làm bằng xương rồi được đúc từ đồng, sắt và cuối cùng là thép trui.


Thân Tên :Thời Thượng Cổ, Thân Tên được làm bằng gỗ, nên vì trọng lượng nặng mà Tên bắn không được xa. Đến thời Trung Cỗ, thân Tên được làm bằng Cỏ Bồng, nên bắn được xa hơn nhiều. Và chính vì đó mới có thành ngữ Tang Bồng Hồ Thỉ (Cung gỗ Dâu, Tên cỏ Bồng) để nói về chí khí kẻ làm trai.

Tuy nhiên Thân Tên làm bằng Cỏ Bồng không bền chắc để sử-dụng ngoài sa trường, nên về sau Thân Tên được làm bằng gỗ Thông Bá Hương, vừa nhẹ lại vừa bền chắc và dẻo dai hơn. Thân Tên có khi được làm làm bằng Ngà voi, nhưng đó là trường-hợp của Cây Tên ngoại lệ. Thí dụ như cây Tên bằng ngà của Sở Cung Vương vào thời đại Xuân Thu (722-481 trước CN) đã đưa cho nhà thiện xạ Dưỡng Do Cơ bắn chết Ngụy Kỳ.

Ở châu Âu mũi tên được làm từ gỗ cây phong và cây thông, đầu bịt sắt và đuôi gắn lông chim để cố định đường bay. Nói chung mũi tên cũng không có sai biệt nhiều lắm giữa các vùng miền trên thế giới.

Top 10 đôi quân cung thủ mạnh nhất thế giới.

1. Thổ cung

Được sử dụng trong thời đế chế Ottoman tồn tại. Cây cung dài chừng 110 cm, mạnh dẻo dai và quý giá bậc nhất trong tất cả các loại cung nỏ thời bấy giờ.

Năm 1910, người ta cho biết 1 cung thủ Thổ bắn xa 434m (có lẽ trên chiến trường). Đây là loại cung mạnh nhất cho đến bây giờ. Các tài liệu cổ ghi lại rằng cung thủ Thổ bắn xa 300 bộ (450 m) trên ngựa, thậm chí một vài Sultan (Vua Thổ Nhĩ Kỳ) có thể bắn xa tới 500m. Kỹ thuật chế tác cung tên của người Thổ Nhĩ Kỳ cũng sớm nổi danh, bí quyết làm cung rất phức tạp được các thợ giỏi cất giữ rất kỹ càng. Vua Thổ Nhĩ Kỳ thường học nghề làm cung và tự chế tạo cung tên cho bản thân mình.

2. Trường cung Anh


Longbow và cả Longbow Man Anh Quốc thì vốn đã quá nổi tiếng rồi. Theo tài liệu trực tiếp , Shakespear miêu tả một cung thủ Anh bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách 290 yard (263 m). Ngày nay, người ta cho rằng Longbow có tầm bắn phổ biến khoảng 250 – 350m.

Thời Trung Cổ cung thủ Anh nổi tiếng thiện chiến, họ có chiến thuật đánh trận chỉ bằng bộ binh (cung thủ) có một không hai đó là đi đâu cũng vác cọc theo. Lúc đánh nhau thì chôn cọc chĩa về phía trước còn bộ binh tập hợp thành nhóm đứng phía sau cọc bắn ra. Với cách đánh trận quái chiêu này họ có thể chiến thắng nhiều loại quân chủng kể cả kỵ binh và giáp binh. Cung thủ Anh được biết đến với tốc độ bắn tên cực nhanh, mạnh và chính xác. Với đội hình này người Anh đã đánh bại ngựa cung và kỵ binh nặng của Ả rập, liên quân Pháp – Genova, trận chiến trăm năm với Pháp và cuối cùng thất bại dưới tay người Ả Rập.

Người Anh dường như ai cũng có năng khiếu bắn cung. Những cậu bé từ 7 tuổi trở lên đều biết bắn cung và tự tập luyện hàng ngày. Thậm chí những nông dân cũng có thể trở thành bộ binh chỉ sau ít ngày luyện tập. Mọi môn thể thao ở Anh đều bị cấm ngoại trừ môn bắn cung.

3. Cung Viking

Không có nhiều tài liệu rõ ràng về cung thủ Viking nhưng theo Wikipedia cung Viking thế kỷ 9-10 có tầm bắn tối đa 400 m, tầm bắn hiệu quả khoảng 250 m (với mũi tên nhẹ) chỉ kém chút ít so với cung Anh; cung dài 1m6 - 1m92 rất khó sử dụng. Tuy nhiên những cung thủ Viking không được đánh giá cao bằng khả năng cận chiến mạnh mẽ của họ.

4. Cung Mông Cổ

Các cung thủ Mông Cổ thường luyện tập với bia bắn cách xa 200 m. Dân Đại Việt ta cũng đã có vinh dự đối mặt với đạo quân này rồi. Tầm bắn chiến đấu của cung Mông Cổ được xác định là 200 - 300 yard (182 - 275m).


Xuất thân từ Thảo nguyên Mông Cổ với tài cưỡi ngựa tuyệt đỉnh, tay chân khỏe mạnh, dẻo dai. Cung Thủ Mông Cổ có thể bắn nhiều mục tiêu cùng lúc xứng đáng là bậc thầy chiến đấu. Quân Mông Cổ sử dụng chủ yếu là loại composite bow, một người lính có khi được trang bị từ 2 – 3 cây cung và vô số tên bắn.

5. Cung Nhật và cung La Mã


Quân đội của Nhật Bản và đặc biệt là đế chế Roman rất nổi tiếng và được nhiều người biết đến. Chúng cùng được xác định có tầm bắn tối đa là 200m - Vegetius mô tả rằng người La Mã có thể bắn trúng bia được đặt cách 178m. Quân đội La Mã cũng được coi là quân đội có đội cung tiễn khá mạnh.


Còn đối với người Nhật, cũng có nhiều tài liệu nói rằng những Shogun và cả cung thủ có thể bắn trúng những mục tiêu cách xa 200m nhưng thực tế cho thấy đội quân cung thủ của Nhật Bản rất yếu đuối. Khi người Mông Cổ đặt chân lên Nhật Bản họ đã ngạc nhiên vì tầm bắn hạn chế của cung Nhật và dĩ nhiên họ dễ dàng áp đảo quân Nhật từ khoảng cách xa hơn. Tuy nhiên sau khi Mông Cổ đã rút đi, người Nhật vẫn duy trì cách sử dụng cung truyền thống, có lẽ là bởi cách đánh trận của người Nhật thường trang bị giáp dày và nặng. Vì thế yếu tố xuyên giáp tầm gần mới là mục tiêu chính của các cung thủ.

6. Cung Hàn


Ngày nay khi xem phim Hàn chúng ta vẫn hay thấy họ tập bắn cung, môn bắn cung thậm chí còn được dạy ở trường học. Tầm bắn tối đa của cung Hàn khoảng 145m (thời Ju-mong) đến 159m (thời Shilla). Họ vẫn thường tự hào rằng cung của họ mạnh hơn của người Trung Quốc và Nhật Bản.

Hàn Quốc cũng là đất nước có nhiều cung thủ nổi danh. Những bộ phim của Hàn Quốc cổ trang hầu hết được dựa trên những sự kiện có thật, điển hình là bộ phim “Arrow – The Ultimate Weapon” kể về tài nghệ bắn cung siêu phàm của cung thủ Nam-yi với khả năng bắn tên bay lượn sóng và có sức phá hoại kinh hồn. Đội quân tinh nhuệ Mãn Châu đã bị 1 mình cung thủ này tiêu diệt lần lượt từng người một.


7. Cung Scythan, cung Hun


Sử dụng cùng loại cung cơ bản khá giống nhau, xuất hiện khoảng thế kỷ 6 TCN , tầm bắn tối đa theo các nhà nghiên cứu là 145 m (150 yard). Cung Hun của người Hungary được xác định có tầm bắn tối đa 150m (cung bộ) và 100m (với cung ngựa).

Nhưng cung kỵ của người Scythan được đánh giá tốt hơn so với người Hungary nhiều lần. Với chiến thuật chớp nhoáng của ngựa cung Scythan thì tầm bắn sẽ không là vấn đề mà độ chính xác của mũi tên khi cưỡi ngựa mới quan trọng.

Nhiều tài liệu cho rằng trong khoảng thời gian này (thế kỷ 6 sau công nguyên) cung thủ của Hàn Quốc và Scythan mới thực sự là những cung thủ cự phách nhất.

8. Cung Ba Tư, cung nhà Trần

Theo "Binh thư yếu lược" của Trần Hưng Đạo tầm bắn tối đa của cung thủ thời Trần là 105m. Cung Ba Tư cũng được các nhà nghiên cứu cho là có tầm bắn 100m.

9. Cung Ai Cập, cung Hy Lạp, cung thời Đường

Discovery xác định các chiến xa Ai Cập có tầm bắn trên chiến trường là 90m. Tongdian - 1 học giả Trung Quốc cổ cũng xác định cùng khoảng cách này với cung Đường, người Hy Lạp cũng dùng 1 cây cung yếu với tầm bắn 60 - 100 yard (54 - 91m).

Tuy nhiên người Trung Quốc có các dân tộc thiểu số như Khiết Đan, Đảng Hạ, Đột Quyết, Tây Vực, Lữ Chân… lại có đội quân cung thủ cực kì mạnh mẽ.


10. Cung Aztec

Cung dài 1m8, tầm bắn 90m, không có gì đặc biệt (theo quan sát bắn người Aztec bắn cung của người châu Âu). Có lẽ cuộc sống trên cao nguyên và trong rừng thẳm khiến cho việc triệt hạ đối thủ từ khoảng cách quá xa là không cần thiết.

Hầu hết các quốc gia khác cũng có tầm bắn của cung thủ từ 50-90m.

Tứ Đại Thần Cung Đại Việt (theo Võ Nhân Bình Định)

1. Thiết Quai Cung

Là cây cung của tướng Nguyễn Quang Huy, người Phú Yên, thiện dụng cây ngân câu (móc câu bạc) ưa cưỡi bạch mã. Huy có sức mạnh lại giỏi võ nghệ, tinh thông binh pháp, Vua Thái Đức rất ái trọng, phong làm Phòng ngự sứ vào trấn Bình Thuận.

Cây Thiết Thai cung của Huy có cánh cung làm bằng thép, có nòng bằng sắt, nên trọng lượng rất nặng, sức bắn xa gấp ba, bốn lần cung thường.

Nguyễn Quang Huy trước trấn Bình Thuận, sau bị Nguyễn Phúc Ánh đánh chiếm nên phải lui về thủ Phú Yên. Năm Kỷ Mùi (1799) thành Quy Nhơn bị Nguyễn Phúc Ánh vây hãm, Nguyễn Quang Huy kéo quân ra cứu Quy Nhơn. Nguyễn Quang Huy đánh rất hăng. Một ngày đánh bại 25 viên tướng của Nguyễn Phúc Ánh. Phúc Ánh lấy làm lạ lên thành đứng xem. Quang Huy tả xung hữu đột giữa muôn quân như Triệu Tử Long ở trận Đương Dương Trường Bản, ngó thấy Nguyễn Phúc Ánh đứng trên thành, bèn dùng Thiết Thai cung bắn trúng cánh tay trái. Phúc Ánh té nhào bất tỉnh. Vì vết thương này mà Nguyễn Phúc Ánh phải rút về Gia Định để dưỡng thương.

2. Vĩ Mao Cung

Là cung của văn thần La Xuân Kiều, người huyện Phù Cát, văn thơ Nôm, Hán đều thông suốt. Lại giỏi cưỡi ngựa, bắn cung hay. Họ La có một cây cung đặc biệt làm bằng gỗ quý, dây cung bện bằng lông đuôi ngựa. Khi dây cung bật, một âm thanh trong trẻo du dương phát ra, tên phóng ra rất mạnh. Âm thanh vừa dứt thì đích đã trúng hồng tâm. Nhờ cây Vĩ Mao cung mà La Xuân Kiều nổi danh là một xạ thủ đương thời.

3. Kỳ Nam cung

Là cung của tướng quân Lý Văn Bưu. Cung có một cấu trúc đặc biệt. Giữa nơi cánh cung, chỗ tay cầm có tháp gỗ quý Kỳ Nam. Bởi vậy cho nên khi treo cung nơi phòng thì hương trầm thơm ngát khắp nhà. Lúc dùng nơi trận địa, hương trầm làm tăng nội lực nên Lý Văn Bưu bắn trăm phát trăm trúng. Càng bắn nội lực càng tăng, tên càng trúng đích.

Lúc còn đang xây dựng cơ sở cho nhà Tây Sơn, tại dãy núi Ninh Thuận, huyện Tây Sơn bây giờ, có một con cọp tàu cau, to lớn như con trâu mộng, rất hung dữ và lại tinh khôn, thường hay xuống bắt bò heo và luôn cả người nữa. Lúc đầu thì hổ đi săn bắt ban đêm, sau lại phá phách luôn cả ban ngày. Chẳng những có sức mạnh mà da hổ lại quá dày, cứng đến độ giáo mác đâm không lủng. Dân làng thuê đám thợ săn cọp và các võ sĩ có danh để trừ hổ, song tất cả đều thất bại. Lớp chết lớp trọng thương.

Lý Văn Bửu được tin, mang cung Kỳ Nam tìm vào rừng sâu để diệt trừ hổ dữ. Gặp được hổ, họ Lý giương Kỳ Nam cung bắn một phát vào đầu cọp. Tên xuyên từ mắt phải ra đến sau ót. Cọp còn hăng sức xông đến. Lý Văn Bưu tiếp liền hai phát. Tuy da hổ cứng rắn song tên vẫn xuyên ngang cuống họng và yết hầu. Cọp giãy giụa một hồi lâu mới chết. Trong các trận Nam chiến, đánh nhau với quân Xiêm và Bắc chiến với quân Mãn Thanh, cây Kỳ Nam cung cũng đã ra sức giúp Lý Văn Bưu lập được nhiều chiến công.

4. Liên Phát cung

Là cung thần của Đặng Xuân Phong. Cánh cung làm bằng thép có độ cứng và đàn hồi cao nên sức bật rất mạnh. Nhờ ở sức mạnh và tài luyện tập, Đặng Xuân Phong có thể bắn một lần 5 mũi tên và bắn liên tiếp.

Một hôm, Bùi Thị Xuân đứng ở trường trầu Kiên Mỹ, trông thấy một tráng sĩ trẻ tuổi cầm côn đồng, mang cung sắt, cưỡi ngựa ô, từ hướng làng Thuận Nghĩa chạy lên Phú Lạc, thái độ hiên ngang nhưng tướng mạo trung hậu. Đến hòn Trưng Sơn, tráng sĩ phi ngựa lên núi. Đường sá gập ghềnh nhưng ngựa chạy như trên bình địa.

Một bầy quạ bay ngang qua, tráng sĩ gương cung bắn hai phát: hai con quạ rơi xuống. Tiếp theo 5 phát nữa: lại 5 con rơi như lá rụng.

Biết là người có tài, bà Bùi Thị Xuân sau khi thăm dò gốc tích, đã cùng với Võ Đình Tú đến tận làng Dõng Hòa kết bạn và mời tham gia đại sự, xây dựng nhà Tây Sơn.