Cách mạng Tháng Mười năm 1917 là một bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử nhân loại, dẫn tới sự ra đời của Tổ quốc kiểu mới - Tổ quốc XHCN và nền quốc phòng kiểu mới - nền quốc phòng toàn dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo. V. I. Lê-nin là người đầu tiên xây dựng học thuyết quốc phòng bảo vệ Tổ quốc XHCN, trong đó nhấn mạnh sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với sự nghiệp quốc phòng là một nguyên tắc chiến lược, liên quan trực tiếp đến sự sống còn của chế độ XHCN và sự an nguy của quốc gia dân tộc. Sẽ mắc sai lầm nghiêm trọng về chiến lược và phải trả ngay những giá rất đắt nếu rời bỏ nguyên tắc đó.

Sự sụp đổ và tan rã của Liên Xô, sự mất ổn định và lâm vào khủng hoảng của một số nước trong những thập kỷ cuối thế kỷ XX và thập kỷ đầu thế kỷ XXI cho chúng ta bài học rất sâu sắc về vấn đề này. Vào cuối thế kỷ XX, nhất là giai đoạn 1985-1991 khi M. Goóc-ba-chốp làm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, những người lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô đã rời bỏ tư tưởng của V. I. Lê-nin về quốc phòng bảo vệ Tổ quốc XHCN, nhất là xóa bỏ vai trò lãnh đạo và làm tan rã Đảng Cộng sản Liên Xô. Đó là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự sụp đổ và tan rã của Liên Xô, làm cho CNXH hiện thực lâm vào khủng hoảng. Đây là những trang đau buồn trong lịch sử nhân loại. Trong thông điệp Liên bang năm 2005, Tổng thống Nga V. Pu-tin coi đó là “Thảm họa địa-chính trị khủng khiếp nhất thế kỷ 20”.

Thực tiễn sự nghiệp quốc phòng của nhân dân ta từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945 đến nay đã chứng minh và khẳng định: Sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng là nhân tố chủ yếu quyết định thắng lợi của sự nghiệp quốc phòng bảo vệ Tổ quốc.

Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quốc phòng bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, chúng ta cần giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp quốc phòng. Mặc dù sự lãnh đạo của Đảng với sự nghiệp quốc phòng bảo vệ Tổ quốc Việt nam XHCN đã được quy định trong Luật Quốc phòng của Nhà nước ta, nhưng cần phải tiếp tục khẳng định trong Hiến pháp nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với sự nghiệp quốc phòng. Đồng thời tập trung thực hiện tốt một số chủ trương, giải pháp cơ bản khác, nhất là bổ sung phát triển, cụ thể hóa đường lối và phương thức lãnh đạo của Đảng, hệ thống luật pháp và chính sách của Nhà nước đối với sự nghiệp quốc phòng. Cần bổ sung hoàn thiện Chiến lược bảo vệ Tổ quốc gắn với Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội là hai chiến lược trọng yếu, mang tính tổng hợp nhất của đất nước; trên cơ sở đó bổ sung, hoàn thiện và thực hiện tốt các chiến lược cơ bản của quốc gia (Chiến lược quốc phòng, Chiến lược an ninh, Chiến lược ngoại giao và các chiến lược chuyên ngành), các kế hoạch mang tính chiến lược của quốc gia (Kế hoạch phân vùng chiến lược về quốc phòng gắn với phân vùng chiến lược về kinh tế-xã hội theo nguyên tắc kết hợp chặt chẽ xây dựng với bảo vệ, kế hoạch chiến lược về phòng thủ dân sự, kế hoạch chiến lược tổng thể về xây dựng công trình quốc phòng từ thời bình gắn chặt với bổ sung, điều chỉnh phương án phòng thủ chiến lược, kế hoạch xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố...).

Tiếp tục đổi mới, bổ sung hoàn thiện cơ chế lãnh đạo, điều hành đối với lĩnh vực quốc phòng, nhất là khi xử trí các tình huống khẩn cấp về quốc phòng hoặc chiến tranh theo nguyên tắc: Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt; Nhà nước quản lý điều hành tập trung thống nhất; Bộ Quốc phòng (ở địa phương là Bộ CHQS) chủ trì phối hợp với các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể chính trị-xã hội làm tham mưu và tổ chức thực hiện theo chức năng nhiệm vụ; phát huy trách nhiệm và quyền làm chủ của nhân dân trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng.

Cần có quy định cụ thể hơn trách nhiệm và thẩm quyền của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quân ủy Trung ương, các Đảng đoàn và Ban cán sự Đảng, các cấp ủy địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, nhất là đối với những quyết sách chiến lược, xử trí các tình huống khẩn cấp về quốc phòng hoặc chiến tranh. Cần có những định chế cụ thể để Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Quân ủy Trung ương, Tổng bí thư - Bí thư Quân ủy Trung ương, Chủ tịch nước - Thống lĩnh các LLVT trực tiếp, thường xuyên chỉ đạo đối với Bộ Tổng tham mưu và Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam như đối với các ban của Đảng ở Trung ương, bảo đảm cho Đảng không chỉ luôn nắm vững quyền lãnh đạo đối với quân đội, mà còn thường xuyên trực tiếp kiểm soát chặt chẽ việc chỉ huy quân đội.

Sự phát triển của tình hình và nhiệm vụ trong thời kỳ mới đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp quốc phòng. Đó là nhân tố chủ yếu quyết định trong cơ chế vận hành của nền quốc phòng toàn dân, bảo đảm cho đất nước luôn chủ động về chiến lược trong mọi tình huống và phát triển bền vững.