Đa số mọi người đều nghĩ rằng cột cờ Lũng Cú là điểm cực bắc của nước ta nhưng thực tế lại hoàn toàn không phải như vậy. Mời các bạn tham khảo thông tin từ 1 người bạn của TGL - thầy giáo Nguyễn Đức Thạch GV văn ở Phan Rang - Ninh Thuận, 1 dân phượt rất máu me và cũng là 1 mẫu người rất thú vị.

“Đầu trời ngất đỉnh Hà Giang”, miền đất địa đầu có quá nhiều điều níu chân lữ khách. Từ danh thắng ruộng bậc thang Hoàng Su Phì, núi đôi Cô Tiên – Quản Bạ tới đèo Mã Pí Lèng hùng vĩ bên dòng Nho Quế thẳm xanh… đều khiến lòng người ngất ngây, mê đắm. Tuy nhiên, những ai từng lên miền cao nguyên đá đều cảm thấy lòng mình mắc nợ nếu chưa đặt chân tới Lũng Cú, vùng đất cực Bắc của Tổ quốc. Leo lên đỉnh núi Rồng ở độ cao xấp xỉ 1700 m  ngắm lá cờ Tổ quốc 54m² tung bay trong gió thực sự là một nỗi tự hào với những người con đất Việt.

  Lũng Cú là “xã cực Bắc” của Tổ quốc nhưng điểm cực thực sự nằm ở đâu và làm sao để tới đó có lẽ vẫn còn là câu hỏi, là mơ ước của nhiều người. Cột cờ Lũng Cú hay cột mốc 428 (mốc có vĩ độ cao nhất trên tuyến biên giới Việt – Trung) đều là những điểm đến khiến lòng ta vui sướng nhưng cả hai cũng chỉ là những biểu tượng của cực Bắc mà thôi. Cực Bắc  thực sự là một điểm nằm giữa dòng sông Nho Quế, nơi con sông chuyển hướng từ Đông Bắc sang Đông Nam để xuôi về Đồng Văn, Mèo Vạc. Nếu hình dung phần trên của xã Lũng Cú như một tam giác thì cực Bắc chính là đỉnh của tam giác ấy còn cột cờ Lũng Cú nằm gần điểm giữa của cạnh đáy và mốc 428 nằm giữa cạnh bên trái. Đo trên bản đồ vệ tinh, từ cột cờ tới cực Bắc là 3,3 km đường chim bay và mốc 428  cũng còn cách đấy 2,2 km.

Chuẩn bị cho hành trình đến với cực Bắc, tôi lên mạng tìm kiếm thông tin. Diễn đàn phuot.com có hẳn một topic hoành tráng bàn về cực Bắc và các mốc biên giới Việt - Trung với sự tham gia của rất nhiều phượt sĩ. Tuy vậy, tất cả mới chỉ dừng lại ở mức bàn luận mà thôi, chưa phượt sĩ nào có một tấm ảnh cho mình tại điểm đó, ngoại trừ những hình ảnh 3D xoay từ nhiều góc khác nhau của bản đồ G.E. Hỏi thăm phượt sĩ - cựu chiến binh Du Già cùng nhà báo Lê Đức Dục về khả năng xin phép BĐBP và nhờ các anh dẫn lối thì câu trả lời là không thể và… im lặng. Chỉ còn anh chàng “ma phượt” QCT là người cùng ủ mưu như mình nhưng cũng chưa thực hiện, anh em hứa hẹn với nhau “ai đi được trước thì chia sẻ thông tin”. Đành tự thân vận động vậy!

  Kỹ sư Phan Đức Trọng (Ninh Thuận), người từng có 18 tháng quân ngũ là nhân vật đầu tiên bị ta dụ dỗ. Tiếp theo là Vũ Mạnh Thắng (Thái Bình), kỹ sư BC –VT từng đạp xe xuyên Việt Hà Nội – Sài Gòn 12 ngày mà vẫn còn đủ sức khoẻ và cảm hứng để phi tiếp xuống Cà Mau, sinh viên Trần Văn Quý (Hải Phòng) là người chốt nhóm. Toàn thanh niên đẹp trai chưa vợ, thể lực dồi dào; tất cả tự tin cùng ta “hát khúc quân hành”.

  Để chinh phục cực Bắc theo đúng lịch trình vạch sẵn của mùa phượt, sáng 18/7/2013 bốn thầy trò rời Quản Bạ trong cơn mưa tầm tã ngày thứ 2 liên tiếp. Buổi trưa ở Yên Minh bị (được?) chị em người Tày mời rượu đến say mèm, tất cả nằm luôn tại quán tới 3 giờ chiều. Phố Bảng, Sủng Là, Sà Phìn… không dễ bỏ qua, tới được nhà nghỉ Cực Bắc dưới chân cột cờ thì trời đã tối. Một bữa ăn kém chất lượng và cốc cà phê nhạt kết thúc một ngày dài vất vả, chuẩn bị tinh thần cho một ngày mới chắc chắn còn vất vả hơn nhiều.

 Một gói mì tôm và 2 quả trứng là tiêu chuẩn bữa sáng của mỗi thành viên, thêm một gói lương khô cho buổi trưa cùng 3 chai nước nhỏ, tất cả vững dạ lên đường. Qua những thông tin tham khảo về Lũng Cú và một ít kinh nghiệm thực tế khi thăm thú vùng biên giới phía Bắc cả đoàn không đi về hướng bản Xéo Lủng - con đường quen thuộc để đi thăm các mốc từ 422 tới 428 - mà vòng  qua đường phía Đông để tránh phiền hà, nếu có ai bắt gặp thì cũng nghĩ là khách phượt đang quay về Đồng Văn. Biết đâu ở những chỗ “nhạy cảm”này, người lạ như chúng tôi có thể bị dân quân hay bộ đội biên phòng giữ lại.

Lên xe từ lúc 7h trong một ngày đẹp nắng, cảnh sắc vùng biên và những góc nhìn khác nhau về cột cờ trên con đường bê tông nối từ Cẳng Tằng tới Thèn Pả lấy mất của chúng tôi đúng 60 phút. Rất nhiều ngả rẽ khác nhau của con đường mòn lầy lội khiến khách lạ lạc qua tới mé bản Tả Gia Khâu, phải nhờ tới GPS mới trở lạ iđược “chính đạo” như dự tính. Mười lăm phút sau, hai chiến mã được gửi lại bên ruộng ngô, bốn thầy trò bám theo đường mòn của dân bản hướng về phía… cực.

 Sau 20 phút  vượt qua con dốc nhỏ bùn dẻo ngậm đế giày, một không gian bao la mở ra trước mắt. Từ sườn núi bên này trông xuống là vực núi sâu hút không thấy dòng Nho Quế, phía bên kia cũng đồi núi trập trùng uốn lượn theo sông. Đang mùa nước đổ của vùng cao nên vực núi cả hai bên đều xanh cây tốt cỏ. Trên những bậc thang ngô thấp thoáng những sắc áo thổ cẩm mải mê với ruộng nương gợi cảm giác thanh bình, dẫu biết rằng biên cương chưa bao giờ hoàn toàn yên ổn. Thêm một quãng đường nữa, sườn dốc có vẻ thoải và thoáng hơn, từ trên cao đã có thể nhìn thấy sông Nho Quế, cựu binh Phan Đức Trọng quyết định hạ sơn ngay từ quãng này để dễ dàng tiếp cận dòng sông. E rằng xuống tới mép sông thì quãng đường gần 2 km còn lại cũng rất khó lường, cây cối cối rậm rạp, chưa chắc đã tìm được lối đi; tới lúc ấy, có leo lên được tới đường mòn thì chắc cũng không đủ thời gian và sức lực để hoàn tất hành trình tới cực, quyết định này lập tức bị huỷ bỏ. Chúng tôi tiếp tục đi men theo đường mòn quanh sườn núi hướng về cực Bắc, lòng chợt vui khi gặp con mương bê tông có nhiều nhánh rẽ để đưa nước tới những đám ruộng bậc thang cuối cùng (hay đầu tiên?) của đất nước.

9h45 phút, tới một góc thoáng, tôi nhìn thấy mép vực lở bên phía Trung Quốc. Đã từng đứng ở đầu xóm Lũng Cú  tìm đường xuống mốc hồi 2011, tôi biết từ mép vực chếch về phía Tây Nam một quãng là mốc 428, nơi sông Nho Quế bắt đầu lượn vào Việt Nam nên yêu cầu Trọng kiểm tra lại vị trí bằng GPS. Kết quả là chúng tôi đã “lệch” qua trái so với mũi đất chính diện cực Bắc chừng 200 mét. Cả nhóm vòng trở lại một chút, lần ra phía ruộng ngô cuối cùng  và nhìn qua hướng chính Bắc, trông thấy một hình ảnh đã quá quen thuộc trên bản đồ vệ tinh: hai khe núi phía bên kia gặp nhau tạo thành hình chữ Y (có 2 lần như vậy) đâm thẳng xuống sông Nho Quế. Cực Bắc kia rồi, tất cả reo lên trong vui sướng! Nóng lòng muốn xuống cực nhưng tìm mãi cũng chắng thấy dấu vết một lối mòn nào, tất cả chỉ là cỏ tranh, cỏ lau um tùm chen lẫn với những chòm cây bụi. Quyết định cuối cùng của cả nhóm là cứ lao thẳng xuống bởi “trên thế gian này làm gì có đường…”.

Mũi đất cực Bắc kéo xiết một đường giống như cổ của con trâu mộng đang gặm cỏ, điểm chúng tôi đứng chính là chỗ đặt ách cày. Khoảng cách từ  đây xuống mép sông là 1000 mét và chênh lệch độ cao 500 mét lẻ, trên thực địa nhìn dốc khủng khiếp. Sườn lồi quá dốc và lổn nhổn đất tạp lẫn đá vụn rất dễ rửa trôi nên các loài cỏ lên ngôi bá chủ, cây bụi thưa thớt, thỉnh thoảng mới có vài gốc cây cỡ bắp chân ở chỗ độ dốc cục bộ tương đối nhẹ mà thôi. Nhắm thẳng hướng khe núi, mỗi người tự vận động “theo cách của mình” để tới đích. Cài lại tay áo, sụp mũ bảo hiểm che mặt, tất cả cùng lao xuống. Ở những đoạn cỏ dày và địa hình có vẻ ít nguy hiểm, các bạn đồng hành của tôi mài mông chơi trò trượt cỏ. Phần tôi, nhờ “thấp bé nhẹ cân” nên có thể áp dụng động tác quân sự cơ bản để “lăn” trên thảm cỏ bồng bềnh, lúc nào bị dây leo và cây bụi treo ngược chân lên thì ngừng lại gỡ. Rất may là không gặp phải chỗ “hàm ếch” nào, nếu không thì khó lòng tránh khỏi va đập. Trên đường trượt, Trọng và Quý gặp sự cố “hao tài”. Đầu tiên là Trọng bị cỏ cây giật mất đôi kính râm, tìm hoài chẳng thấy. Quý theo bước đàn anh, gửi lại mảnh đất biên cương cặp kính cận 4,5 diop. Tới gốc cây, “chốn hẹn hò của những người đàn ông” trên đường phượt, trông cậu chàng như người mù dở. Từ đây, Trọng trở thành hoa tiêu bất đắc dĩ cho ông em.

Sau gần 2 tiếng đồng hồ, bốn chúng tôi tiếp cận dòng Nho Quế lúc 11h 45 phút . Sướngnhư Arsimet trong giây phút “ơ – rê – ca” huyền thoại!

Trước ngày lên Lũng Cú, tôi thường mơ tưởng phút giây bốn thầy trò lội ra giữa dòng sông, hét vang nơi cực Bắc chính thức nhưng tới lúc này thì chúng tôi hiểu rằng đó là điều không thể thực hiện được. Bờ sông quãng này cực kỳ hiểm, đá và cây nhoài ra sát mặt sông. Bình thường, sông Nho Quế rất cạn và nước xanh màu ngọc bích, giống như màu nước phổ biến của những dòng sông, con suối bên Cao Bằng. Sau hai ngày mưa lớn, bây giờ Nho Quế có màu vàng nhẹ của nước trà nhạt, nhà máy điện bên Trung Quốc xả lũ nên dòng sông cuộn réo ầm ào, chưa thấy sông đã nghe tiếng nước xô ghềnh đá. Cố gắng men theo bờ đá thêm một quãng nữa về phía Đông Bắc, cả đoàn chấp nhận dừng bước. Lúc này là 11h59 phút và GPS báo toạ độ 23*23’30,3” N, 105*19’16,2” E. Vẫn còn thiếu chừng 3” nữa mới tới vĩ độ Bắc mơ ước. Nhưng thôi, chín bỏ làm mười, tiệm cận được đến thế cũng là điều thoả mãn.

Lương khô mang ra để ổn định bao tử, chai trà xanh không độ cuối cùng giúp tất cả trôi qua một cách ngọt ngào, cả đoàn say sưa tận hưởng “phút giây chiến thắng”, dẫu chưa thật sự trọn vẹn. Đã chuẩn bị sẵn từ trước, tôi mang áo đỏ TGT ra tặng “đồng đội”, tất cả cùng ngất ngây. (Màu áo này của TGT chi dành để tặng cho đệ tử có thành tích đặc biệt trong năm học và mỗi năm chỉ trao một lần duy nhất vào ngày VINH QUY BÁI TỔ nhưng có lẽ những chiếc áo đỏ được trao vào giờ khắc này nơi cực Bắc còn ý nghĩa hơn nhiều). Sau bữa trưa gọn nhẹ, vẫn còn có chút “ấm ức”, Vũ Mạnh Thắng vạch cây bám đá tìm đường cải thiện vị trí. Nghe tiếng hú của cậu từ vách đá bên kia, cả đoàn lại dắt díu nhau “kéo” thêm được mấy chục mét nữa. Tới đây thì gặp vách đá dựng phẳng lì, trơn trượt và gần như thẳng đứng. Cách chỗ chúng tôi đứng chừng 50 m là khe núi hẹp đã định vị trên bản đồ. Chếch về phía Đông một chút, nằm giữa dòng sông chính là CỰC BẮC. Chúng tôi đã NHÌN THẦY, máy ảnh đã GHI LẠI vị trí này một cách rõ ràng. Bấy lâu vẫn thường thắc mắc: vì sao chúng ta không cắm mốc để đánh dấu CỰC BẮC? Câu trả lời bây giờ là KHÔNG THỂ và cũng KHÔNG CẦN THIẾT. Nguyên tắc thuỷ lực của dòng chảy ở khúc quanh này giúp bờ sông phía Nam không bị xói lở và vách đá xám mờ sừng sững ở nơi hiểm trở này sẽ giữ cho mỏm đất biên cương được vẹn toàn.

Cựu binh Phan Đức Trọng bấm GPS lần cuối cùng. Chúng tôi đã tới toạ độ 23*23’32”N, 105*19’18”E trong khi toạ độ CỰC BẮC đo được trên bản đồ vệ tinh là  23*23’33,5” N, 105*19’22,3 E . Điều đó có nghĩa là chúng tôi còn cách cực Bắc chưa đầy 100m. Thoả mãn, 99%!

Đi xuống với tốc độ nhiều lúc“chóng mặt” mà vẫn mất 1h45’, ai nấy tự hiểu gian nan đang chờ đón trên đường về. Độ dốc lớn, tầm nhìn hạn chế, không kiểm soát được địa hình, khả năng hỗ trợ nhau gần bằng không, mọi người dặn dò nhau cẩn thận và nỗ lực tối đa để có thể lên tới đường mòn trước khi trời tắt nắng. Sau hai ngày mưa, hôm nay lại là ngày nắng gắt và không một ngọn gió, mọi thứ nhanh chóng “bốc hơi”. Chỉ mới lên được hơn 100m độ cao thì cả bốn đều thở dốc. Tìm một chỗ để nghỉ chân, mồ hôi vã ra không phải như tắm mà là “như gội đầu”, mặt mũi bơ phờ, hốc hác như vừa qua một trận sốt rét hay tiêu chảy. Tiếp tục hành trình, bước chân ai cũng trở nên nặng nề, trầy trật. Rẽ cây, bám cỏ, mỗi người tự vạch cho mình một lối để vượt lên. Vừa đăt nhẹ bàn chân lên một hòn đá mồ côi, chưa kịp nhún thì chợt thấy cảm giác hẫng chân, tôi chỉ kịp hô lên “đá lở” thì nó đã ầm ầm lao xuống, sạt qua vai cu Quý trong gang tấc. Điếng người!

 Lên tới độ cao 700m, mấy thầy trò tìm chỗ nghỉ hiệp 2. Ba người chờ mãi mà vẫn không thấy Thắng đâu. Gọi thì chàng ta bảo “con lên ngay đây” mà 20 phút sau vẫn chưa thấy. Sau mới biết lúc ấy cu cậu say nắng, hoa mắt không lên được. Ba chai nước nhỏ của cả đoàn đã cạn, đoạn đường còn lại mới thực sự là hành xác.

  Ba người bạn đồng hành đã reo vui ở phía trên vì đoạn dốc nhất đã vượt qua, tôi vẫn còn loay hoay vì rơi vào chỗ kẹt. Vừa rướn người bám vào mép trên của vách đá, bỗng dưng chuột rút làm đơ cả tay phải lẫn chân trái. Cố gắng xoay xở tìm một chỗ dựa lưng để xoa bóp tự phục hồi thì bỗng dưng mất hết cả sức lực. Hình như mọi năng lượng đã tiêu tán hết, không còn chút nào để dự trữ. Ba thanh niên phía trên sốt ruột kêu thầy ơi, thầy hỡi, tôi cố gắng hét to “từ từ rồi ta sẽ lên” nhưng chằng hiểu địa hình quái quỷ thế nào mà lại không ai nghe thấy trong khi phía trên nói gì tôi cũng nghe rõ. “Tôi ơi, đừng tuyệt vọng”, cố gắng bẻ một cành cây khô, tập trung cao độ và thu hết tàn lực chống cây hỗ trợ, cuối cùng tôi cũng vượt qua được vách đá nhỏ sau hơn 20 phút thử thách, điều mà lúc bình thường chỉ mất có vài giây. Lê bước thêm được một quãng ngắn là ngã quay ra trước sự ngạc nhiên của bạn đồng hành. Hoàn toàn kiệt sức!

Nhìn lại ba chàng thanh niên, bây giờ cũng không ai còn một chút mồ hôi nào, tất cả đã bị vắt kiệt. Tới lúc này tôi mới cảm nhận được sự khác biệt giữa tuổi 44 và tuổi 20. Cu Quý với trọng lượng 75 ký, hôm leo đền Hùng đã vã mồ hôi tưởng chừng đuối sức mà bây giờ vẫn có thể phục hồi sau mỗi chặng nghỉ. Còn tôi, cơ thể rã rời, nhấc chiếc máy ảnh lên để chụp khe chữ Y bên kia biên giới cũng là một sự vật vã. Cởi ba lô nhờ Trọng mang dùm, bỏ luôn cả mũ bảo hiểm, chống gậy và cố gắng nhấc từng bước nặng nề, không lúc nào đi nổi quá 10 m. Hình ảnh những người đói khát lê bước trên sa mạc chắc cũng không thê thảm hơn tôi lúc ấy. Mới hôm qua, trong quán cơm Yên Minh, sau chầu rượu tuý luý với mấy cô người Tày tôi vẫn bế bổng anh chàng người Pháp bằng một tay, bây giờ không hiểu sức lực ấy đi đâu? Trở thành gánh nặng cho bạn đồng hành quả là một điều đáng xấu hổ. Nếu biết trước sẽ rơi vào tình trạng này, có lẽ tôi đành hài lòng với cột cờ, tự hào với cột mốc và để CỰC BẮC trong tâm tưởng chứ chẳng dám “dại dột” kéo mấy chàng trai trẻ vào cuộc phiêu lưu

Áp dụng phép “vận trù học”, Trọng quyết định cho Thắng và Quý về trước lấy xe, chạy vòng qua bản Xéo Lủng chờ hai thầy trò còn cậu ta sẽ hỗ trợ tôi cố gắng lên tới độ cao 1000m, chỗ những đám ruộng bậc thang cuối cùng tìm nước uống và phục hồi sức lực. Tự kiểm tra lại mình, thấy sức lực đã cạn kiệt nhưng khả năng xác định phương hướng vẫn ổn, tôi biết rằng sự mất nước chưa làm hại tới thần kinh, nếu hoa mắt mới là điều đáng ngại. Sự tỉnh táo này giúp tôi có thêm chút sức mạnh tinh thần để hy vọng. Tôi bảo Trọng cứ lên trước, tìm nước uống xong thì quay lại hỗ trợ nhưng cậu ta không đồng ý, sợ rằng tôi có thể gặp bất trắc trong quãng thời gian ấy. Suốt đường đi, Trọng luôn miệng động viên ”cố lên thầy ơi, còn 200m nữa thôi”, “còn 150m nữa thôi”. Tôi bảo, mày khỏi động viên làm gì, lấy được chút hơi sức nào, ta sẽ tự cố gắng. Tất nhiên, 200m hay 150m ở đây là độ cao cần phải đạt tới để tìm nước chứ chẳng phải là độ dài đường đi, cứ dích dắc thế này chẳng biết khi nào mới tới được. May mắn thay, tới độ cao hơn 900 m thì gặp khe nước nhỏ chảy tràn từ ruộng bậc thang xuống và Thắng đang đợi chúng tôi ở đó. Lúc này là 19h5’, thầy trò mừng như vừa được hồi sinh. Tính ra, tôi đã mất hơn 3 giờ để lên cao được hơn 200m kể từ khi bị chuột rút - một kỷ lục buồn!

Sau 10 phút uống ngước, nghỉ ngơi và ăn một thỏi lương khô bằng ngón tay, mồ hôi lại vã ra như tắm, tôi đã phục hồi được công lực, đội mũ bảo hiểm, khoác balô và đi liền một mạch chừng 300m. Tới lúc này thì cơ thể của Trọng lại “đình công”, chuột rút cứng đơ cả người, phải cả hai người trợ lực thì mới kéo giãn và phục hồi được. Từ đấy lên tới đường tuần tra (con đường này hồi 2011 tôi tới thì máy ủi đã bắt đầu làm việc mà bây giờ vẫn lổn nhổn đá hộc, chưa thành mặt đường) chừng hơn 2 km, Trọng bị chuột rút tới 3 lần.

Về phần Quý, sau khi uống nước, chàng cận 4,5 độ đeo cặp kính 3,5 độ của Thắng và đi về bản Xéo Lủng. Tới ngôi nhà đầu xóm, nhờ hai anh em cậu Pó dùng xe máy của gia đình “kẹp 3” chạy vòng qua ruộng ngô bên Thèn Pả lấy xe. Sau đó, Quý và Pó chạy xe xuống đường tuần tra đón mấy thầy trò. Cách nhau một vòng cung núi chừng mấy trăm mét, ba thầy trò bấm đèn pin ra hiệu, hét to bảo Quý đừng xuống nhưng cậu ta không nghe thấy và cũng không hiểu ám hiệu đèn pin. Đánh vật với cung đường lấy lội, thầy trò gặp nhau vào đúng 21h. “Ngựa người – người ngựa”, hai thanh niên lại ì ạch đấy xe lên dốc, gần 30 phút sau mới tới nhà Pó đầu bản Xéo Lủng.

Lên nhà Pó “giao lưu”, bắn điếu thuốc lào đầu tiên trong ngày, khó mà nói hết khoái cảm của tôi lúc ấy. Tặng gia đình cậu chút “quà miền Nam” để sẵn trong cốp xe, gửi anh em cậu 200k để mua sách vở cho năm học mới, bốn thầy trò từ biệt gia đình người Mông tốt bụng để về lại nhà nghỉ Cực Bắc dưới chân cột cờ. Đúng 21h 45’ cựu chiến binh Phan Đức Trọng được phép quăng xe, tự do nằm lăn ra đất. Lúc này, chẳng còn ai phải băn khoăn “hạnh phúc là gì?”.