Sự kiện giàn khoan Hải dương 981 “tác nghiệp tại Nam Hải” đây là một bước tiến mới nguy hiểm, với những toan tính rất tinh vi của Trung Quốc...

Những bước tiến  đầy mưu lược?

Ngày 3/5, trên trang web của Cục Hải sự Trung Quốc đã đưa cảnh báo hàng hải số 14033 về việc giàn khoan Hải dương 981 (HD 981) “tác nghiệp tại Nam Hải”. Cảnh báo này cho biết, từ ngày 2/5 đến 15/8, giàn khoan HD 981 sẽ hoạt động tại tọa độ 15029’N/1110 12’E. Cấm tất cả các loại phương tiện không được xâm nhập vào khu vực HD 981 hoạt động trong phạm vi bán kính 1 hải lý.

Theo dõi tình hình có liên quan đến sự kiện này và qua ý kiến đánh giá của dư luận, thì có thể thấy rằng đây là một bước tiến mới nguy hiểm, với nhưng toan tính rất tinh vi của Trung Quốc; là diễn biến tất yếu sau những gì đã xẩy ra trong thời gian gần đây. Bởi vì:

1. Về thời điểm

Đây là lúc trên thế giới có nhiều diễn biến phức tạp. Mỹ cùng các nước châu Âu và Nga đang tập trung vào vấn đề Ukraine. Đây cũng là một vấn đề nóng và hết sức nhạy cảm khi cả hai bên đều có những “đòn” cân não và cả thế giới đều nín thở để chờ những gì sẽ xảy ra tiếp theo. Rõ ràng, lúc này Biển Đông và Biển Hoa Đông không còn là những điểm nóng số một khiến Mỹ và Nga… phải quan tâm hàng đầu nữa.

Thậm chí, sự khẳng định vai trò của khu vực châu Á – Thái Bình Dương đối với Mỹ của Tổng thống Mỹ trong chuyến công du 4 nước châu Á mới đây cũng mang tính hình thức nhiều hơn là thực chất…

Trong bối cảnh hiện nay, trong sự đối chọi tại Ukraine thì Nga và Trung Quốc sẽ có những mối quan hệ đặc biệt hơn trong “thế cờ” địa-chính trị quốc tế…

Nhận rõ bản chất của việc Hoa Kỳ đưa ra khẩu hiệu “chuyển trọng tâm sang khu vực châu Á – Thái Bình Dương” chỉ là khẩu hiệu và đặc biệt, sau một thời gian tiến hành những hoạt động lúc cứng, lúc mềm trên nhiều lĩnh vực khác nhau để thử phản ứng của các nước có liên quan trực tiếp hay gián tiếp trong khu vực và quốc tế gần xa, Trung Quốc đã có thể yên tâm triển khai bước tiến mới của mình…

Mặt khác,Trung Quốc đang phải đối phó với nhiều vấn đề chính trị, xã hội khá phức tạp, bất ổn, như Tân Cương, Tây Tạng …, vì thế, việc họ đưa giàn khoan ra Biển Đông cũng có thể là giải pháp chuyển mâu thuẫn nội bộ ra bên ngoài trong tình hình hiện nay.

Rõ ràng là họ đã chọn một thời điểm thuận lợi nhất để hành động bằng phương thức có thể gọi là một cuộc “xâm lược kinh tế” mà mục tiêu trước mắt là chiếm đoạt, vơ vét tài nguyên nằm  trong các vùng biển và thềm lục địa hợp pháp của các quốc gia ven Biển Đông.

2. Về vị trí đặt giàn khoan

Vị trí giàn khoan HD 981 được đặt trái phép.

Qua quan sát bản đồ thì  vị trí này nằm cách đảo Lý Sơn của Việt Nam 119 hải lý, cách đảo Tri Tôn mà họ đang chiếm 18 hải lý, cách ranh giời ngoài Vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam theo đúng quy định của Công ước Luật Biển năm 1982 là 80 hải lý.

Tuy đây là vị trí nằm hoàn toàn trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam, nhưng cũng phải thấy rằng đây cũng là vị trí khá nhạy cảm mà Trung Quốc đã cố tình lựa chọn để thực hiện chiến thuật “bắn một mũi tên trúng hai đích”: một là tiếp tục khẳng định chủ quyền của họ  đối với “Tây Sa”, thực hiện ý đồ cố tình giải thích và áp dung sai Công ước Luật Biển 1982 trong việc mở rộng phạm vi các vùng biển và thềm lục địa dựa vào vị trí của quần đảo này, cũng như các quần đảo khác trong Biển Đông, nhằm hiện thực hóa yêu sách “đường lưỡi bò”phi lý của họ; hai là, cố tình tạo ra vùng chồng lấn, biến vùng không tranh chấp thành vùng tranh chấp để áp đặt chủ trương “gác tranh chấp, cùng khai thác” mà mục tiêu trước mắt là tranh giành việc khai thác nguồn tài nguyên sinh vật và không sinh vật vốn thuộc các vùng biển và thềm lục địa của các quốc gia ở chung quanh Biển Đông theo quy định của Công ước Luật Biển 1982.

Để hợp thức hóa hành động sai trái của mình, Trung Quốc ngụy biện rằng vị trí đặt giàn khoan cách đảo “Trung Kiến”(đảo Tri Tôn) 18 hải lý, hoàn toàn năm trong lãnh hải và vùng tiếp giáp lãnh hải của quần đảo “Tây Sa”, bởi vì Trung Quốc hoàn toàn có chủ quyền dối với“Tây Sa”.

Vì vậy, nếu chúng ta không phân tích kỹ, không dựa trên cơ sở các quy định của Công ước Luật Biển năm 1982 để phân biệt rạch ròi bản chất của “vị trí nhạy cảm” này thì có thể rơi vào bẫy pháp lý của họ.

Như mọi người đã biết, quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam đã bị Trung Quốc dùng vũ lực để xâm chiếm hoàn toàn từ năm 1974 trở về trước và luôn luôn khẳng định họ có “chủ quyên lịch sử” đối với quần đảo này, không cần phải bàn cãi.

Về vấn đề này quan điểm của Việt nam cũng đã quá rõ ràng: Nhà nước Việt Nam là nhà nước đầu tiên trong lịch sử đã chiếm hữu và thực thi chủ quyền đối với quần đảo này từ khi còn là đất vô chủ, chí ít là từ thế kỷ thứ XVII. Việc chiếm hữu và thực thi chủ quyền này là thật sự, rõ ràng, liên tục và hòa bình, phù hợp với nguyên tắc của Luật pháp và thực tiễn quốc tế đã và đang có hiệu lực trong việc giải quyết tranh chấp quyền thụ đắc lãnh thô giữa các quốc gia. Việt Nam có đầy đủ các chứng cứ lịch sử có giá trị pháp lý để chứng minh và bảo vệ chủ quyền của mình đối với quần đảo này.

Tuy nhiên, liên quan đế sự kiện này, có lẽ trọng tâm là nên tập trung phân tích xem vị trí mà giàn khoan HD 891 của TQ đang hoạt động nằm ở vùng biển nào: lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải hay vùng đặc quyền kinh tế của quần đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc gọi là “Tây Sa” hay nằm sâu  trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam?

Trước hết, dễ dàng nhận ra rằng, vị trí này  không phải nằm trong lãnh hải của quần đảo Hoàng Sa, thậm chí là của đảo Tri Tôn, vì nó ở cách Tri Tôn 18 hải lý. Vậy thì chỉ có thể là nó đã nằm trong vùng đặc quyền về kinh tế của quần đảo này (vì vùng tiếp giáp lãnh hải xét về phạm vi không gian, vẫn là một bộ phận của vùng đặc quyền kinh tế). Vấn đề là quần đảo này có hội đủ các tiêu chuẩn theo quy định của Công ước Luật Biển 1982 để có thể cho phép quốc gia có chủ quyền mở rộng phạm vi vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của quần đảo này hay không?

Như mọi người đều biết, quần đảo này bao gồm các đảo, đá, bãi cạn, rạn san hô… rất nhỏ bé, nằm trong khu vực có  khi hậu khắc nghiệt, không thích hợp cho đời sống của con người và đương nhiên không thể có đời sống kinh tế riêng, mặc dù sau khi xâm chiếm bằng vũ lực, Trung Quốc đang cố tìm cách tạo ra diện mạo đó. Hơn nữa, quần đảo này không phải là quốc gia quần đảo.

Vì thế, việc vạch ra hệ thông đường cơ sở để từ đó xác định phạm vi các vùng biển và thềm lục địa của quần đảo này là hoàn toàn khác với quốc gia quần đảo. Vì những lý do đó, có thể khẳng định rằng quần đảo này không thể có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa theo quy định của Công ước của LHQ về Luật Biển 1982; có chăng thì từng đảo nổi theo đung quy định của Điều 121 của Công ước Luật Biển 1982 chỉ có thể có vùng lãnh hải rộng 12 hải lý mà thôi.

Việc Trung Quốc đã vạch một đường cơ sở bao trọn quần đảo mà họ gọi là “Tây Sa” để từ đó tạo ra vùng chồng lấn với vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là sai với quy định của Công ước quốc tế về Luật Biển năm 1982. Do đó, có thể khẳng định rằng vị trí của dàn khoan này hoàn toàn nằm sâu trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa Việt Nam, không có liên quan gì đến quần đảo Hoàng Sa mà Trung Quốc đang chiếm đóng trái phép và đang cố tình giải thích và áp dụng sai Công ước Luật Biển năm 1982 để biện minh cho yêu sách vô lý, đầy tham vọng của mình.

3. Về chủ trương, chính sách biển của Trung Quốc

Trung Quốc không bao giờ từ bỏ mưu đồ độc chiếm Biển Đông nằm trong chiến lược vươn lên trở thành siêu cường quốc tế. Trước hết họ tìm mọi cách hiện thực hóa yêu sách “đường lưỡi bò”. Lần này, hành động của họ thể hiện quyết tâm mạnh mẽ hơn nhiều. Cách đi của họ rất bài bản, có sự kết hợp nhiều yếu tố: đối nội, đối ngoại, chính trị, kinh tế…

Đáng lưu ý là họ đang sử dụng các biện pháp mang tính dân sự, kinh tế, chứ không phải là các hành động quân sự như trước đây. Đó mới là điều nguy hiểm. Cách làm đó của Trung Quốc khiến cho dư luận thế giới lầm tưởng rằng họ đã “xuống thang” và từ đó mà lơ là mất cảnh giác trước những toan tinh tinh vi, mưu mẹo của họ.

Họ sẽ tiếp tục bằng những hoạt động tương tự về kinh tế và dân sự như kéo giàn khoan, thậm chí tổ chức thêm việc đấu thầu khai thác dầu tại vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Họ cũng có thể sẽ có những hoạt động nghiên cứu khoa học, đi sâu vào vùng biển của các nước trong khu vực để biến khu vực không có tranh chấp thành vùng có tranh chấp. Họ có thể sẽ dùng các biện pháp như ra các lệnh cấm để có tạo ra cho mình được quyền (bất hợp pháp) để  kiểm tra, kiểm soát những tàu bè, phương tiện bay, những hoạt động kinh tế của các nước khác, hoạt động hàng hải, hang không quốc tế qua  vùng Biển Đông….

Trung Quốc thực hiện những điều này có nghĩa là họ đã bất chấp luật pháp quốc tế, bất chấp dư luận, dùng thế của mình để áp đảo các nước khác. Rõ ràng khi thực hiện các hành động phi pháp của mình, Trung Quốc đã “vứt” Công ước Luật Biển năm 1982 vào sọt rác. Và Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), mà Công đồng ASEAN đang kỳ vọng, cũng sẽ khó có thể thành công và nếu có, cũng chẳng có giá trị gì khi nó chỉ mang tính chất là một giải pháp tình thế, tạm thời; với Trung Quốc cũng chỉ là một công cụ ngoại giao, là cái cớ để trì hoãn mọi giải pháp thực chất, cơ bản nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của mọi quốc gia có liên quan trong khu vực.

Phải làm gì?

1. Trước tình hình trên, các nước Đông Nam Á có liên quan đến Biển Đông cần nhận định lại về cách hành xử của Trung Quốc để từ đó có tiếng nói chung mạnh mẽ hơn, nếu muốn  ngăn chặn được “con bạch tuộc” khổng lồ này tiếp tục tiến sâu vào những vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán hợp pháp để hút cạn nguồn tài nguyên thiên nhiên; chiếm đoạt, cắt đứt nguồn sống của cả cộng đồng quốc gia, khu vực…

2. Hành động kéo giàn khoan vào vùng biển thuộc quyền  chủ quyền của Việt Nam là một hành động vi phạm luật pháp một cách trắng trợn. Một trong những việc làm quan trọng của chúng ta lúc này là phải để cho dư luận thế giới hiểu rõ rằng các quyền hợp pháp của Việt Nam tại Biển Đông đến đâu và những hành động của Trung Quốc đã bất hợp pháp như thế nào. Công việc tuyên truyền này cần được đẩy mạnh và tiến hành thường xuyên.

3. Tiếp tục có những phản ứng ngoại giao mạnh mẽ, hiệu quả, trên cơ sở đảm bảo thực hiện chính sách ngoại giao đúng đắn của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong quan hệ với các nước láng giềng trong khu vực và quốc tế.

Tại cuộc điện đàm với Ủy viên Quốc vụ Trung Quốc Dương Khiết Trì, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã nhấn mạnh việc Trung Quốc đơn phương đưa giàn khoan HD-981 và một lượng lớn tàu các loại, kể cả tàu quân sự vào hoạt động ở khu vực này là bất hợp pháp, đi ngược lại luật pháp và thông lệ quốc tế…

Việt Nam sẽ áp dụng mọi biện pháp phù hợp cần thiết để bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của mình. Đồng thời, Việt Nam luôn thể hiện thiện chí, kiên trì giải quyết thỏa đáng bất đồng thông qua đàm phán, đối thoại và các biện pháp hòa bình khác theo đúng nhận thức chung của Lãnh đạo cấp cao hai nước, Thỏa thuận về các Nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển, phù hợp với các quy định và thực tiễn Luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật biển 1982, không để vấn đề này tổn hại đến sự tin cậy chính trị và hợp tác giữa hai bên.

Nội dung của cuộc điện đàm này đã thể hiện rõ ràng lập trường của Việt Nam trước bước tiến mới này của Trung Quốc. Trong đó, có đề cập đến việc giải quyết thỏa đáng các bất đồng thông qua đàm phán, đối thoại và các biện pháp hòa bình khác.

Các biện pháp hòa bình khác đó là gì? Một trong những biệp pháp hòa bình thông dụng nhất là vai trò của các cơ quan tài phán quốc tế trong việc giải quyết các tranh chấp có liên quan đến việc giải thích và áp dụng Công ước của LHQ về Luật Biển năm 1982.

Có lẽ đã đến lúc Việt Nam cần khẩn trương thực hiện biện pháp này: kiện Trung Quốc lên Tòa án của LHQ về Luật Biển theo đung thủ tục và cơ chế thích hợp mà Công ước Luật Biển 1982 quy định. Áp dụng thủ tục này là một sinh hoạt bình thường để  xử lý các quan hệ trong một xã hội văn minh, hiện đại, quốc nội cũng như quốc tế. Nó chỉ có thể củng cố hơn nữa mối quan hệ hưu nghị giữa các quốc gia láng giềng một các lâu dài, bền vững, dựa trên nền tảng của nhưng quy định, pháp lý quốc tế đã được loài người dày công xây dựng.

4. Trong điện đàm của Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh còn có một nội dung quan trọng nữa, đó là việc  Việt Nam sẽ áp dung mọi biên pháp phù hợp cần thiết để bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của mình.

Nhìn vào truyền thống lịch sử của dân tộc này trước những hành vi vi phạm lợi ích quốc gia thì những người lãnh đạo, mỗi một lực lương, tổ chức, cá nhân người Việt Nam sẽ biết phải làm gì để bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của mình….

Suốt tuần qua, việc Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương-981 vào vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam đã vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế.

Nhìn vào diễn biến và bản chất sự kiện, xâu chuỗi các hoạt động trên biển thời gian gần đây của Trung Quốc, thật không khó để nhận ra: đây chính là hành động gây hấn, xâm lấn.

Hành động đưa giàn khoan của Trung Quốc vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam cũng được các học giả quốc tế xem là một sự vi phạm trắng trợn các chuẩn mực của luật pháp quốc tế.

Phóng viên VOV đã phỏng vấn GS.TS Jonathan London, chuyên gia Việt Nam và phát triển học ở Đông Nam Á, trường Đại học thành phố Hongkong (Trung Quốc) về hướng giải quyết căng thẳng hiện nay ở Biển Đông.

PV: Theo ông, các nước châu Á nói chung, cũng như các nước ASEAN nói riêng cần làm gì trước hành động đơn phương hiện nay của Trung Quốc?

GS.TS Jonathan London: Dĩ nhiên là mọi quốc gia trong khu vực đều có lợi ích của mình trong vấn đề này và họ đều coi đây là một vấn đề chính trị quan trọng.

Việc Việt Nam cần làm để giải quyết vấn đề hiện nay là thúc đẩy mối quan hệ đối tác với nhiều quốc gia khác nhau như Philippines, Nhật Bản, Hàn Quốc, Indonesia, Malaysia và Brunei cũng như một trong những nước đang quan tâm đến vấn đề này là Mỹ.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng phải đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết vấn đề này.

Trước mắt chúng ta phải sớm ổn định tình hình và các mối quan hệ hợp tác của Việt Nam với các nước trong khu vực sẽ giúp sớm đạt được điều này.

Về lâu dài, theo tôi cần phải sớm ban hành một Bộ Quy tắc chung giữa các quốc gia có tranh chấp. Thông thường, Trung Quốc muốn giải quyết vấn đề này thông qua đàm phán song phương và họ thường tránh việc đưa vấn đề này ra các diễn đàn đa phương.

Tuy nhiên trên thực tế, thoả thuận song phương thường dẫn đến những hiệp định không công bằng và không khả thi, khó có thể thay đổi chính sách của Trung Quốc. Chính vì thế chúng ta cần thiết lập cơ chế đối thoại đa phương để sớm giải quyết vấn đề này.

PV: Theo ông, Việt Nam nên làm gì nếu Trung Quốc vẫn tiếp tục đưa tàu, máy bay vào khu vực này, cũng như tiếp tục ý định hạ đặt giàn khoan và tiến tới khoan thăm dò?

GS.TS Jonathan London: Theo tôi, Việt Nam vẫn cần theo đuổi chính sách ngoại giao cũng như chiến thuật khôn khéo của các bạn là giải quyết vấn đề thông qua đàm phán song phương và đa phương.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần hợp tác với các quốc gia trong khu vực và các bên có liên quan trên biển Đông và họ sẽ giúp Việt Nam trong việc đối mặt với vấn đề này.

Điều này cũng giúp tránh việc leo thang căng thẳng trong khu vực nhất là trong bối cảnh Trung Quốc đang cố tình sử dụng sức mạnh quân sự của mình để công khai vi phạm luật pháp quốc tế khi đưa giàn khoan Hải Dương-981 vào vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam.

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần phải luôn sẵn sàng có các biện pháp phòng vệ cụ thể chống lại sự khiêu khích này. Theo tôi, các bạn cần phải tìm thêm các giải pháp ngoại giao và chính trị để giải quyết vấn đề này.

Một mặt, người Việt Nam cần tiếp tục truyền thống đoàn kết để chống lại những mối đe doạ từ bên ngoài. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân các nước trên thế giới để lên án những hành động ngang ngược của Trung Quốc và buộc Trung Quốc phải đưa ra các giải pháp hoà bình và tôn trọng sự ổn định trong khu vực.

PV: Nếu các giải pháp ngoại giao không giải quyết được tình hình và Trung Quốc không chịu rút giàn khoan thì nên làm gì tiếp theo?

GS.TS Jonathan London: Khi đó chúng ta cần xem xét đến các hành động pháp lý. Việt Nam có thể kiện họ ra toà án quốc tế.

Ngoài ra, Việt Nam cũng cần hợp tác với các nước láng giềng như Philippines, Malaysia, Indonesia, Brunei và Thái Lan để tìm ra biện pháp giải quyết các tranh chấp lãnh hải với Trung Quốc.

Chúng ta có thể cảm nhận rõ những nguy cơ đe doạ của Trung Quốc và tham vọng bành trướng khi họ vạch ra đường lưỡi bò trên biển Đông. Chính vì vậy, Việt Nam cần phải cùng với các nước Đông Nam Á thiết lập một Bộ Quy tắc chung để có thể có những chứng cứ về mặt pháp lý chống lại Trung Quốc.

Tôi vẫn không cho rằng việc sử dụng các biện pháp quân sự là cần thiết vì nó có thể gây ra những hậu quả đáng tiếc trong khi tình hình đang diễn biến rất khó lường hiện nay.

PV: Ông vừa nói đến các hành động pháp lý. Trước đó, một số chuyên gia cũng cho rằng, Việt Nam nên tiến hành các hành động pháp lý. Tuy nhiên, tranh chấp Biển Đông chỉ là một phần trong quan hệ Việt-Trung. Nếu Việt Nam tiến hành các hoạt động pháp lý sẽ ảnh hưởng như thế nào tới quan hệ hai nước?

GS.TS Jonathan London: Một trong những vấn đề rất đáng lưu tâm là Việt Nam có một mối quan hệ kinh tế rất chặt chẽ với Trung Quốc. Trung Quốc đã từng cảnh báo nền kinh tế Việt Nam cũng như các nước Đông Nam Á sẽ phải gánh chịu những hệ luỵ rất nặng nề nếu xảy ra tranh chấp với Trung Quốc.

Mặc dù vậy, Việt Nam cũng không nên quá lo ngại về vấn đề này bởi ngoài Trung Quốc, các bạn đang có những mối quan hệ rất tốt đẹp với Hàn Quốc, Indonesia và Myanmar. Ngoài ra mối quan hệ giữa Việt Nam với Mỹ và Nga cũng đóng vai trò rất quan trọng trong vấn đề này.

Chính vì thế, dù không muốn mối quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Trung Quốc bị ảnh hưởng do tranh chấp trên biển Đông, các bạn cần nhận thức rõ ràng rằng, Việt Nam vẫn có thể dựa vào nhiều nước khác nhất là khi tình hình trở nên xấu nên.

Tuy nhiên, tôi vẫn luôn hy vọng vụ việc này sẽ có tiến triển tốt để không làm tổn hại đến mối quan hệ láng giềng giữa nhân dân Việt Nam và nhân dân Trung Quốc mà điều này lại phụ thuộc rất nhiều vào mối quan hệ kinh tế giữa hai nước.

PV: Theo ông, các nước lớn như Mỹ, Nga, Ấn Độ, Nhật Bản và Liên minh Châu Âu sẽ có thái độ như thế nào nếu Trung Quốc leo thang các hành động tại khu vực vừa hạ giàn khoan?

GS.TS Jonathan London: Tôi cho rằng các nước nói trên đều nhận thấy rằng đây là một hành động khiêu khích rất trắng trợn từ phía Trung Quốc. Quan điểm này thậm chí có thể đến từ Nga - nước vừa tham gia tập trận chung với Trung Quốc.

Rất nhiều nước trong khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc cũng như đồng minh của họ là Mỹ đều không hài lòng trước những hành động gây hấn của Trung Quốc đối với Philippines và Việt Nam.

Các cường quốc trên thế giới đều rất quan tâm đến những diễn biến mới đây trên biển Đông và đều lên án tuyên bố chủ quyền ngang ngược và đầy dã tâm của Trung Quốc khi muốn chiếm phần lớn khu vực này. Các nước này đều cho rằng hành động của Trung Quốc sẽ không đem lại nhiều lợi ích cho chính bản thân nước này.

Những tuyên bố như trên chỉ khiến Trung Quốc trở thành mối đe doạ trong mắt các nước trong khu vực và khiến họ càng quyết tâm tăng cường sức mạnh để bảo vệ bản thân đồng thời đoàn kết chống lại Trung Quốc.

Xin cảm ơn ông!

Những ngày qua, hành động Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 nằm trong Vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, vi phạm nghiêm trọng Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển năm 1982 và Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Biển Đông (DOC).

Phóng viên VOV đã phỏng vấn Tiến sỹ Sử học Grigori Lokhshin, chuyên gia Viện Viễn Đông - Viện Hàn lâm Khoa học Nga về vấn đề này.

PV: Ông có thể cho biết đánh giá của mình về tình hình căng thẳng đang xảy ra trên Biển Đông?

Tiến sỹ G.Lokshin: Thứ nhất, sự việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải dương 981 tại vùng biển đối diện với tỉnh Quảng Ngãi của Việt Nam là hết sức nguy hiểm. Nguy hiểm ở chỗ, nước này đã chuyển từ lời nói, yêu sách, tuyên bố… sang hành động cụ thể.

Giàn khoan khổng lồ của Trung Quốc đã được chuẩn bị từ lâu và tiêu tốn một khoản tiền lớn, 1 tỷ USD, nay được đưa vào khu vực Biển Đông với hơn 80 tàu hộ tống. Đây là bước đi mới của Trung Quốc làm gia tăng căng thẳng, làm nảy sinh đối đầu, va chạm giữa lực lượng bảo vệ biển Việt Nam với các tàu hộ tống của Trung Quốc.

Phải nói, hành động của Trung Quốc là rất đáng quan ngại, bởi vì từ đầu năm 2012 đến giữa năm 2013 quan hệ Trung Quốc với Việt Nam rất tích cực, diễn ra nhiều chuyến thăm, ký thỏa thuận cùng nghiên cứu khu vực ranh giới ngoài Vịnh Bắc Bộ… không có bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy sẽ dẫn đến tình hình phức tạp như hiện nay.

Do đó bằng hành động này, Trung Quốc trên thực tế đã vi phạm Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) mà nước này là một bên tham gia ký kết năm 2002, luật pháp quốc tế, tuyên bố 6 điểm của ASEAN về Biển Đông và cơ bản là đã vi phạm các nguyên tắc giải quyết vấn đề tranh chấp trên Biển Đông đã được lãnh đạo Trung Quốc đặt bút ký với lãnh đạo Việt Nam năm 2011. Trong các văn bản này nêu rõ mọi tranh chấp phải được giải quyết bằng biện pháp hòa bình, ngoại giao, không bên nào được có hành động gây phương hại đến an ninh và ổn định trong khu vực. Do đó, những gì Trung Quốc đang làm hiện nay đã vi phạm tất cả các trách nhiệm mà lãnh đạo nước này đã thông qua.

PV: Theo ông, nguyên nhân và mục đích của Trung Quốc trong hành động này là gì?

Tiến sỹ G.Lokshin: Thứ nhất, sau chuyến thăm các nước Đông Nam Á của Tổng thống Mỹ Barack Obama, Trung Quốc thấy rằng Mỹ sẽ không tích cực can dự sâu vào sự kiện này.

Thứ hai, thời điểm hiện nay cả thế giới phương Tây đang đổ dồn sự chú ý tới tình hình khủng hoảng tại Ukraine. Và như những lần trước, Trung Quốc đã hành động khi cho rằng sẽ không có ai can dự, can thiệp hay giúp đỡ gì cụ thể cho Việt Nam.

Nguyên nhân thứ ba theo tôi là đó là tình hình nội bộ của Trung Quốc đang có vấn đề về tham nhũng, vấn đề dân tộc… nên họ muốn hướng sự quan tâm của người dân ra bên ngoài thay vì các vấn đề trong nước.

Mục tiêu của Trung Quốc trong hành động này rõ ràng là nhằm củng cố sự chiếm hữu của mình đối với quần đảo Hoàng Sa. Phía Trung Quốc từng đề nghị đàm phán song phương về an ninh trên biển, đàm phán với ASEAN về an ninh hàng hải song chưa bao giờ và chưa nơi nào người Trung Quốc nói đến việc đàm phán về tranh chấp chủ quyền ở quần đảo Hoàng Sa.

Vấn đề Việt Nam hay Trung Quốc có các bằng chứng về chủ quyền của mình ở Hoàng Sa thì chưa bao giờ người Trung Quốc tỏ ý định sẽ nghiêm túc xem xét, thảo luận để giải quyết tranh chấp. Do đó, việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan ở Biển Đông sẽ làm phức tạp thêm tình hình, gây khó khăn cho việc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.

PV: Ông đánh giá như thế nào về các hành động, phản ứng của Việt Nam đối với những vi phạm của phía Trung Quốc?

Tiến sỹ G.Lokshin: Những hành động của phía Việt Nam đến nay hoàn toàn đúng đắn, gồm cả việc đưa vấn đề ra thảo luận trong ASEAN. Bởi vì sự việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 không chỉ ngay sau chuyến thăm Đông Nam Á của Tổng thống Mỹ có vài ngày, mà còn xảy ra ngay trước Hội nghị ASEAN.

Đây là một thách thức đối với tất cả các nước ASEAN, không thèm đếm xỉa tới ý chí, quan điểm của cộng đồng này. Toan tính này của Trung Quốc nhằm chia rẽ nội bộ ASEAN, để các nước trong khối không đạt được thỏa thuận hay thống nhất quan điểm về vụ việc. Rất may là điều này đã không xảy ra.

Phát biểu của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại diễn đàn ASEAN vừa qua là tuyên bố đầu tiên của lãnh đạo cấp cao Việt Nam về tình hình ở Biển Đông, và lần đầu tiên sau nhiều năm Bộ trưởng ngoại giao các nước ASEAN đã ra Tuyên bố thể hiện rõ quan điểm chung của các nước ASEAN lên án hành động khiêu khích trên biển Đông của Trung Quốc. Điều này thể hiện quyết tâm của Việt Nam và sự ủng hộ của các nước trong khu vực.

Về các cuộc biểu tình của người Việt ở trong và ngoài nước phản đối hành động của Trung Quốc, tôi cho rằng các hành động này là hoàn toàn đúng đắn. Người Việt Nam luôn có tinh thần yêu nước, họ đấu tranh vì độc lập, tự do. Hành động của họ hiện nay là phản ứng chính đáng của những người yêu nước, không phải chủ nghĩa dân tộc, không phải chống Trung Quốc, mà chống lại hành động của Trung Quốc xâm phạm chủ quyền của mình. Những hành động này là hợp pháp.

PV: Theo ông, nước Nga có vai trò gì trong vấn đề này?

Tiến sỹ G.Lokshin: Nga có quan hệ đối tác chiến lược với cả Trung Quốc và Việt Nam và chúng tôi hoàn toàn không muốn rắc rối trong quan hệ với các đối tác của mình. Chính sách đối ngoại của Nga là giữ vững độc lập, tự chủ.

Có thể Nga sẽ có kênh tác động hoặc ảnh hưởng nào đấy mà không cần tuyên bố, tuyên truyền công khai, còn nhiều biện pháp khác Nga có thể thông qua đối với tình hình hiện nay. Tôi tin rằng, Nga sẽ làm hết khả năng để ngăn chặn xung đột leo thang.

PV: Ông có dự báo gì về tình hình sắp tới?

Tiến sỹ G.Lokshin: Diễn biến tiếp theo của tình hình rất khó nói trước, vì hành động của lãnh đạo Trung Quốc thường rất khó dự báo, tất cả chỉ là suy đoán. Song có thể khẳng định, nếu Trung Quốc tiếp tục thực hiện chính sách cứng rắn sẽ thôi thúc tất cả các nước ASEAN vào một mặt trận thống nhất chống Trung Quốc, vì đây là nguy cơ chung đối với tất cả các nước chứ không riêng Việt Nam.

Điều này sẽ làm suy yếu chính sách đối ngoại của Trung Quốc, đồng thời hành động này sẽ vấp phải hành động phản kháng, tinh thần dân tộc, yêu nước của người Việt Nam. Điều này đã thể hiện qua các cuộc biểu tình và nhiều hoạt động phản đối Trung Quốc đang diễn ra khắp nơi. Tất cả những điều này, đáng tiếc là sẽ gây ra những thiệt hại to lớn trong quan hệ giữa Trung Quốc với Việt Nam trong nhiều năm tới.

Vấn đề này đang được cộng đồng quốc tế quan tâm, các phát ngôn chính thức từ Liên Hợp Quốc, Anh, Mỹ, Nhật, nhiều nước châu Âu… đều phản đối hành động của Trung Quốc. Tôi nghĩ rằng sẽ có một giải pháp về chính trị - ngoại giao cho tình hình hiện nay và tất cả các hành động của Việt Nam đến thời điểm này là rất đúng đắn nhằm phản đối Trung Quốc, không để xảy ra tình huống nghiêm trọng hơn.

Sáng nay 23.5, một phụ nữ mang xăng, biểu ngữ phản đối Trung Quốc tới trước cổng Dinh Thống Nhất (TP.HCM) tự thiêu.

PetroTimes - Gần một tháng qua, việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trái phép, xâm phạm nghiêm trọng vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam đã lộ rõ mục tiêu không phải là thăm dò dầu khí mà là cưỡng chiếm Biển Đông.

Quan sát diễn biến xảy ra xung quanh những hành động của phía Trung Quốc gần đây, có thể liên tưởng đến việc họ vẫn vận dụng các chiến thuật, mưu lược rất cổ điển, đã tồn tại như một triết lý vĩnh cửu, đó là những kế sách trong Binh pháp Tôn Tử.

Nhằm đạt được mục đích, ít nhất, Trung Quốc đã sử dụng đồng thời 8 trong 36 kế sách - “Tam thập lục kế”.

Đầu tiên là “Viễn giao cận công” - xa thì giao thiệp, gần thì dùng vũ lực. Kế này từ thời Chiến quốc nước Tần đã sử dụng, các nước xa không đem quân đi được thì du thuyết, dụ dỗ làm đồng minh; đối với nước gần thì dùng vũ lực uy hiếp. Cứ như vậy Tần nhanh chóng chiếm thành chiếm đất, trở thành bá chủ của cả 6 nước chư hầu, tạo điều kiện cho Tần Doanh Chính thống nhất Trung Quốc sau đó.

Việt Nam nằm sát với Trung Quốc, nhiều đời nay kiên cường không khuất phục, không chấp nhận bị đô hộ nên luôn là đối tượng Trung Quốc muốn “cận công”.

Thứ đến là “Nhất tiễn hạ song điêu” - một mũi tên hạ hai con chim. “Mũi tên” Hải Dương 981 mang theo toan tính thâm sâu vừa là thử phản ứng của Việt Nam, khối ASEAN và Mỹ; vừa nhằm mục tiêu dần dần thâu tóm Biển Đông, coi như “sự đã rồi” để hiện thực hóa đường “lưỡi bò” phi pháp do Trung Quốc vạch ra.

Lợi dụng khi tình hình thế giới nhiều rối ren, phức tạp, dư luận đang quan tâm các vấn đề bất ổn ở Ucraina, Thái Lan, Syria, Lybia… Trung Quốc sử dụng chiêu “Sấn hỏa đả kiếp” - theo lửa mà hành động. Đó là lợi dụng lúc tao loạn để thao túng, lúc tình hình rối ren mà sắp xếp theo ý muốn. Kế này có 2 nghĩa, một là theo lửa để mà đánh cướp, hai là chính mình phóng hỏa, tự tạo ra sự hỗn loạn nhằm thực hiện ý đồ. Trong sử sách Trung Quốc, Trương Nghi đã phá tan thế hợp tung bằng cách dối Tề, lừa Triệu, dọa Ngụy, thuyết Yên, bịp Sở. Trương Nghi được coi là con người có cái lưỡi bằng lửa thiêu đốt cả 6 nước, dựng thành cơ nghiệp thống nhất cho nhà Tần.

Có thể nói, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, Trung Quốc đã khiến người Việt Nam yêu chuộng và mong muốn hòa bình rất bất ngờ khi ra chiêu “Tiên phát chế nhân” - ra tay trước để chiếm ưu thế, để đoạt lợi - hay còn gọi là “Tiên hạ thủ vi cường” để uy hiếp và xâm phạm Việt Nam. Lịch sử Trung Quốc từng có nhiều người sử dụng kế sách này như: Lý Thế Dân tại Huyền Vũ Môn, Võ Tắc Thiên phế lập Lư Lăng Vương, Ung Chính cướp Bảo Tòa, Từ Hi độc sát Quang Tự, Gia Cát Lượng lấy đất Quan Trung…

Chúng ta từng nghe câu chuyện ngụ ngôn “Tăng Sâm giết người” của Trung Hoa nói về bản tính cả tin của con người. Nếu cứ nhồi nhét mãi một điều nói láo đến đâu vào đầu người ta, cũng làm cho ngay cả kẻ vững tin cũng bị ảnh hưởng. Trung Quốc đã quá sành sỏi trong việc sử dụng những chiêu này, đó cũng chính là kế sách “Vô trung sinh hữu” - không có mà làm thành có, kết hợp với những kế như “Dương đông kích tây”, kế “Hư trương thanh thế” - mục đích là đánh lạc hướng, làm rối beng sự việc lên, tung tiếng đồn, gây xáo trộn rồi dựa vào đó mà thủ lợi. Vừa ăn cướp, vừa la làng, phía Trung Quốc một mặt kéo giàn khoan và hàng trăm tàu hộ tống vào vùng biển thuộc chủ quyền của Việt Nam, mặt khác trên các diễn đàn lại bóp méo sự thật một cách trắng trợn, vu khống, xuyên tạc rằng Việt Nam đem một lượng lớn tàu ra “quấy nhiễu”; rằng Việt Nam muốn làm lớn chuyện, gây căng thẳng tại khu vực; rằng vùng biển hạ đặt giàn khoan không thuộc vùng biển tranh chấp với Việt Nam…

Hai kế này rất thâm hiểm, với bộ máy tuyên truyền khổng lồ và bày mưu bài bản, phía Trung Quốc đã lừa dối được một số người trên thế giới do thiếu thông tin. Tuy nhiên, chính Trung Quốc thừa biết sự đuối lý của mình nên họ luôn lẩn tránh việc đưa các vấn đề biển đảo tại Biển Đông ra trước dư luận và công pháp quốc tế. Vì vậy, đại bộ phận cộng đồng quốc tế có đủ tỉnh táo và sáng suốt để biết rõ chân lý, lẽ phải thuộc về Việt Nam.

Với hàng loạt kế sách như vậy, Trung Quốc thực sự đã tạo ra một “Liên hoàn kế” móc nối nhau. Và nếu Việt Nam kiên quyết chống lại, không chịu khuất phục, không ai dám chắc Trung Quốc sẽ có hay không sử dụng các kế sách trong thời gian tới như: “Sát kê hách hầu” - giết gà dọa khỉ; “Phản gián kế” - dùng gián điệp phá từ bên trong; “Di thể giá họa” - sử dụng vật gì đó nhằm vu khống, ăn vạ - để rồi “Ban chư ngật hổ” - giả làm con heo để ăn thịt con hổ; hay “Phản khách vi chủ” - đổi vị khách thành vị chủ.

Chúng ta đã biết, Tổng Công ty Dầu khí Hải Dương Trung Quốc, với tư cách là một doanh nghiệp, đầu tiên đã định chống lại việc phải đưa giàn khoan khổng lồ này tới đây vì lý do quá rủi ro và tốn kém, nhưng cuối cùng vẫn phải cúi đầu nghe lệnh trên. Người ra lệnh hẳn là kẻ quá cương cường, hành động đã lộ hết cơ mưu. Chúng ta cũng biết, người Trung Quốc đã sáng tạo ra môn cờ tướng, một môn đỉnh cao trí tuệ về tính toán chiến lược và chiến thuật. Nhưng xem ra, khi vội vã đưa “con tốt 981” qua sông, phía Trung Quốc đã phạm yếu lĩnh cơ bản trong đánh cờ, đi sai một nước họ sẽ thua cả ván.

Mới đây, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã trả lời phỏng vấn của Hãng AP (Mỹ) và Reuters (Anh) về tình hình Biển Đông cũng như các biện pháp giải quyết của Việt Nam. Thủ tướng nhấn mạnh rằng: “Việt Nam kiên quyết bảo vệ chủ quyền và lợi ích chính đáng của mình bởi vì chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển đảo là thiêng liêng. Chúng tôi luôn mong muốn có hòa bình, hữu nghị nhưng phải trên cơ sở bảo đảm độc lập, tự chủ, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, vùng biển, và nhất định không chấp nhận đánh đổi điều thiêng liêng này để nhận lấy một thứ hòa bình, hữu nghị viển vông, lệ thuộc nào đó. Có lẽ như tất cả các nước, Việt Nam chúng tôi đang cân nhắc các phương án để bảo vệ mình, kể cả phương án đấu tranh pháp lý, theo luật pháp quốc tế…

Việt Nam đặc biệt coi trọng và luôn làm hết sức mình đóng góp vào việc gìn giữ và tăng cường quan hệ hợp tác hữu nghị tốt đẹp với Trung Quốc. Việt Nam luôn chân thành mong muốn cùng Trung Quốc giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau.

Đối với việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển của Việt Nam, Việt Nam cực lực phản đối các hành động xâm phạm này và kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia và lợi ích chính đáng của mình phù hợp với luật pháp quốc tế".

Để có thể khống chế “Liên hoàn kế” của Trung Quốc, với thực lực hiện nay, như nhiều người đã bình luận, thượng sách là chúng ta phải sử dụng chiến thuật “Dĩ tĩnh chế động” - nghĩa là lấy cái tĩnh khống chế cái động, lấy nhu để chế cương. Bình tĩnh quan sát đợi cho đối phương hành động và lộ ra yếu điểm thì có thể chế ngự được. Tĩnh cũng có nghĩa là bình tĩnh thì mới tỉnh táo, không bị mê hoặc tâm trí bởi sự náo động, tranh chấp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta cũng từng dạy, phải luôn "Dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Mối quan hệ giữa bất biến và vạn biến, giữa cái không thay đổi và cái thay đổi, giữa bản thể và hiện tượng, giữa cái nhất (cái một) và cái đa (cái nhiều)... là vấn đề trung tâm của triết học xuyên suốt từ cổ chí kim, từ Đông sang Tây.

Dĩ bất biến ứng vạn biến tức là lấy cái bất biến (không thay đổi) mà ứng phó với cái vạn biến (cái luôn thay đổi). Ý nghĩa triết lý trên là ở chỗ dù mọi sự vật hiện tượng thiên sai vạn biệt, phong phú, đa dạng, thay đổi khôn lường nhưng đều xoay quanh trục của nó, đó là bản thể. Cái bất biến trong tư tưởng Hồ Chí Minh là độc lập, tự do, hạnh phúc và dân chủ. Bốn cái bất biến này liên hệ mật thiết với nhau, không tách rời nhau.