1 - Làm mai

Ngày xưa, những nam thanh nữ tú khi thành gia lập thất đều do bà mai se tơ kết tóc. Vai trò của bà mai như một nhịp cầu để nối thông đôi bờ. Bà mai phải là người giảo hoạt, khéo ăn nói, biết cách đàm phán để đôi bên chấp nhận cuộc hôn nhân. Trong ngày thành hôn bà mai được nhà trai thưởng cho một đầu heo, nếu nhà trai giàu có thì được gấm vóc lụa là .v.v...

Ví thử, đôi vợ chồng nọ chung sống hạnh phúc và giàu có thì bà mai chẳng được lợi ích chi. Ngược lại, vợ chồng có trục trặc gì, lúc đó người ta sẽ tìm đến bà mai để trút giận. Cái nghề mai mối được lợi rất ít, nhưng bị chữi cũng khá  nhiều. Vì vậy dân gian xếp làm mai đứng đầu trong bốn cái ngu.

2 - Lãnh nợ

Ở trong làng, những người giàu có ít khi nào dám cho người nghèo vay nợ, vì nghĩ rằng họ không đủ khả năng chi trả. Người nghèo muốn vay nợ phải nhờ một người khá giả có uy tín trong làng đến hỏi nợ giùm. Người lãnh nợ là người đi vay để người người khác sử dụng số tiền vốn đó để sinh lợi hoặc đầu tư vào công việc làm ăn của họ. Nếu chẳng may người hỏi nợ làm ăn bị thất bại không có tiền trả. Đến kỳ hạn chủ nợ đòi thì người lãnh nợ phải móc tiền túi chi trả để chủ nợ khỏi phải làm khó (vì muốn giữ uy tín). Đứng trên lập trường người lãnh nợ chẳng được lợi ích gì. Người vay tiền làm ăn có lời cũng chẳng được chia chác, còn như bị lỗ lã thì phải lãnh đủ vì chủ nợ chỉ biết có mình mà không cần biết thực chất người vay là ai, làm gì. Chính vì vậy lãnh nợ được xếp vào cái ngu thứ hai trên đời.

3 - Gác cu

Trong thế giới của loài chim cu, những chim cu trống rất ghét tiếng gáy của một gã cu nào đó trong lãnh thổ của mình. Nếu gã nào nghênh ngang cất tiếng gáy thì lập tức bay đến hỗn chiến một trận. Chính vì hiểu được đặc tính loài chim cu nên người ta nghĩ ra cách bắt chim cu rất lý thú. Đầu tiên, người ta tìm mua một chim cu trống khỏe mạnh có tiếng gáy lảnh lót vang trời, rồi huấn luyện thành chim mồi. Chim mồi được đặt trong lồng bịt kín có cửa hom, người gác cu treo lồng lên cành cây cao. Sau đó tìm một lùm cây um tùm để ẩn núp, theo dõi tình hình. Lúc chim mồi cất tiếng gáy, lập tức một con chim khác bay vào lồng giao chiến. Khi chim cu bay vào cửa hom thì coi như mắc bẫy.

Sao gọi “ gác cu” là cái ngu ?

+ Vì gác cu mất khá nhiều thời gian, hiệu quả kinh tế quá thấp. Có khi gác mấy hôm liền cũng chẳng được con nào, hôm nào may mắn thì vài ba con. Chỉ vài ba con thử hỏi được bao nhiêu tiền. Chưa hết, những lúc chim mồi bị những chim khác đá bị thương nặng phải điều dưỡng vài hôm, khi đó chịu mất thêm vài ngày để huấn luyện chim mồi mới. Còn nữa, ngày xưa có những người vào rừng gác cu, vì mải mê tiếng cu gáy nên bị cọp vồ từ sau lưng chết ngay tại chỗ. Vì lẽ đó mà người ta xếp gác cu vào cái ngu thứ ba trên đời.

4- Cầm chầu

Ngày xưa, ở làng nào cũng có một ngôi đình thần để dân trong làng thờ cúng vái van. Đáo lệ hằng năm đều tổ chức lễ thỉnh sắc rất trang trọng. Khi sắc thần an vị, ban tế tự cùng bà con trong làng đồng cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, quốc thới dân an. Sau lễ cầu nguyện, ban tế tự có mời đoàn hát bộ về hát cho ông thần xem (nói cho ông thần xem thật ra để phục vụ bà con trong thôn ấp cho vui thôi). Để duy trì đoàn hát bộ, ban tế tự đề cử ra một người có sự am hiểu về nghệ thuật hát bộ. Nhiệm vụ của người người này là “cầm trịch”.

Người cầm  chầu có ba cách đánh:

- Chầu thúc (một hồi trống): hối thúc đào kép ra sân khấu biểu diễn.
- Chầu thưởng (một hồi trống): tán thưởng câu hát, những đường thương đẹp mắt.
- Chầu phạt (một hồi trống): nhắc nhở những vũ đạo hay những câu hát vụng về.

Vì sao gọi “ cầm chầu” là ngu ?

+ Người cầm chầu có nhiệm vụ nhắc nhở đoàn hát bộ, ví như thúc trống sớm quá trong khi đào kép chưa kịp chỉnh trang y phục thì lúc đó bị người của đoàn hát chửi inh ỏi. Trong lúc biểu diễn cứ trống phạt nhiều hơn thưởng, đào kép nó nổi sùng chửi thẳng vào mặt. Có khi tức giận ném mũ, kiếm vào đầu người cầm chầu.

Xét trên lập trường người “cầm chầu” chẳng có ích lợi gì trong khi duy trì cuộc vui cho làng xã. Nếu sơ suất điều gì thì bị người ta thóa mạ trước bàn dân thiên hạ.

Bởi vậy tục ngữ có câu: “Khôn thời có phận có danh - Dại thời dựa cột đình đánh trống canh, cầm dùi”.